Dziś (22.12.) Komisja Europejska poinformowała o wszczęciu wobec Polski postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu na poważne zastrzeżenia dotyczące polskiego Trybunału Konstytucyjnego i jego najnowszego orzecznictwa. Trybunał Konstytucyjny w swoich orzeczeniach z dnia 14 lipca 2021 r. i 7 października 2021 r. uznał przepisy traktatów UE za niezgodne z Konstytucją RP, wyraźnie kwestionując nadrzędność prawa UE. Polska ma dwa miesiące na udzielenie odpowiedzi na wezwanie do usunięcia uchybienia.
Naruszenie zasady pierwszeństwa prawa UE
Komisja uważa, że wskazane orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego naruszają ogólne zasady autonomii, pierwszeństwa, skuteczności i jednolitego stosowania prawa Unii oraz wiążącego skutku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W szczególności w swoim lipcowym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny odmówił mocy wiążącej wszelkim postanowieniom Trybunału Sprawiedliwości w przedmiocie środków tymczasowych wydanym na podstawie art. 279 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w celu zagwarantowania skutecznej kontroli sądowej przez niezależny i bezstronny sąd.
Uchybienie zobowiązaniom wynikającym z prawa unijnego
W październikowym orzeczeniu TK uchybił swoim zobowiązaniom wynikającym z prawa Unii Europejskiej uznając za niekonstytucyjną – a tym samym niewywołującą skutków w polskim porządku prawnym – wykładnię art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości, zgodnie z którą sąd krajowy może zostać wezwany do zbadania legalności procedury powoływania sędziego i wypowiedzenia się w przedmiocie wszelkich nieprawidłowości w procesie powoływania w celu sprawdzenia, czy sędzia ten lub sąd, w którym orzeka, spełnia wymogi art. 19 ust. 1 TUE.
Pozbawienie jednostki pełnych praw ochrony przed polskimi sądami
Ponadto Komisja uważa, że orzeczenia te naruszają art. 19 ust. 1 TUE, który gwarantuje prawo do skutecznej ochrony sądowej, dokonując jego nadmiernie restrykcyjnej wykładni. W ten sposób pozbawiają one jednostki przed polskimi sądami pełnych gwarancji określonych w tym przepisie.
KE ma wątpliwości co do niezależności TK
Komisja ma poważne wątpliwości co do niezależności i bezstronności Trybunału Konstytucyjnego i uważa, że nie spełnia on już wymogów sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy, jak wymaga tego art. 19 ust. 1 TUE. Jak podkreśliła również Komisja, w oparciu o art. 7 ust. 1 TUE z 2017 r., oraz jak orzekł Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 7 maja 2021 r., proces powołania do Trybunału Konstytucyjnego trzech sędziów w grudniu 2015 r. nastąpił z naruszeniem podstawowych zasad stanowiących integralną część ustanowienia i funkcjonowania systemu kontroli konstytucyjności w Polsce. Waga tego naruszenia ma poważne skutki, bowiem budzi w umysłach społeczeństwa uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności sędziów, o których mowa. Wskazują na to również inne nieprawidłowości i uchybienia, takie jak wybór prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, które wzbudziły poważne wątpliwości co do bezstronności sędziów Trybunału Konstytucyjnego przy rozpatrywaniu poszczególnych spraw.
Ponieważ Trybunał Konstytucyjny jest powołany do orzekania w kwestiach dotyczących stosowania lub wykładni prawa UE, Komisja uważa, że w związku z tym nie może on już zapewnić skutecznej ochrony sądowej przez niezależny i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy.
Przebieg sporu o praworządność między Polską a Unią Europejską
Po raz pierwszy Komisja uruchomiła przeciwko Polsce procedurę na podstawie art. 7 ust. 1 TUE 20 grudnia 2017 r. Komisja często korzystała również ze swoich narzędzi jako strażnika Traktatów, aby zająć się kwestiami praworządności w Polsce poprzez postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na mocy art. 258 TFUE.
W dniu 3 kwietnia 2019 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, uzasadniając, że nowy system dyscyplinarny dla sędziów narusza niezawisłość sędziowską polskich sędziów i nie zapewnia gwarancji niezbędnych do ochrony sędziów przed kontrolą polityczną, zgodnie z wymogami Trybunału Sprawiedliwości UE.
W dniu 15 lipca 2021 r. TSUE w wyroku w sprawie C-791/19 orzekł, że system dyscyplinarny dla sędziów w Polsce jest niezgodny z prawem UE. Trybunał uwzględnił wszystkie zarzuty podniesione przez Komisję. Polski system dyscyplinarny podważa niezawisłość sędziowską polskich sędziów i nie zapewnia gwarancji niezbędnych do ochrony sędziów przed kontrolą polityczną. W szczególności Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, której przyznano kompetencje do rozpatrywania spraw dyscyplinarnych wobec sędziów, nie może być uznana za niezależny i bezstronny sąd, jak wymaga tego art. 19 ust. 1 TUE.
W dniu 29 kwietnia 2020 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z ustawą z dnia 20 grudnia 2019 r. o zmianie szeregu aktów prawnych regulujących funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w Polsce. W dniu 31 marca 2021 r. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości i zwróciła się o zastosowanie środków tymczasowych (C-204/21). W dniu 14 lipca 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości nałożył na Polskę środki tymczasowe, przychylając się do wniosku Komisji we wszystkich punktach. Trybunał nakazał Polsce w szczególności natychmiastowe:
1) zawieszenie przepisów, na podstawie których Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego może orzekać w sprawie wniosków o uchylenie immunitetu sędziowskiego, a także w sprawach dotyczących zatrudnienia, zabezpieczenia społecznego i przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego;
2) zawieszenie skutków decyzji podjętych już przez Izbę Dyscyplinarną w przedmiocie uchylenia immunitetu sędziowskiego; oraz
3) zawieszenie przepisów uniemożliwiających polskim sędziom bezpośrednie stosowanie prawa UE chroniącego niezawisłość sędziowską oraz kierowanie do Trybunału Sprawiedliwości wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w takich sprawach.
W odniesieniu do wyżej wymienionych wyroków Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14 i 15 lipca 2021 r. Komisja uważa, że Polska nie podjęła środków niezbędnych do ich pełnego wykonania. W związku z tym w dniu 7 września 2021 r. Komisja podjęła dwie decyzje.
Po pierwsze, Komisja zdecydowała o zwróceniu się do Trybunału Sprawiedliwości o nałożenie na Polskę kar finansowych w celu zapewnienia zgodności z postanowieniem Trybunału w sprawie środków tymczasowych, o które zwrócono się na mocy art. 279 TFUE (z dnia 14 lipca 2021 r.). W dniu 27 października 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości nałożył na Polskę karę pieniężną w wysokości 1 mln euro jako dzienną karę pieniężną do czasu pełnego wykonania postanowienia w sprawie środków tymczasowych z dnia 14 lipca 2021 r.
Po drugie, Komisja podjęła również decyzję o skierowaniu do Polski wezwania do usunięcia uchybienia na mocy art. 260 ust. 2 TFUE w związku z niepodjęciem środków niezbędnych do pełnego wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości (z dnia 15 lipca 2021 r.) stwierdzającego niezgodność polskich przepisów dotyczących systemu dyscyplinarnego wobec sędziów z prawem UE. Władze polskie przedstawiły swoją odpowiedź w dniu 8 listopada 2021 r. Odpowiedź ta jest obecnie szczegółowo analizowana przez KE w celu podjęcia decyzji o dalszych krokach.
Źródło: Komisja Europejska
Redakcja Portalu Skarbiec.biz
