Zasady czasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który prowadził je na własny rachunek, określa uchwalona przez Sejm ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.
Z dniem 25 listopada 2018 r. weszła w życie większość przepisów ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Na przedsiębiorstwo w spadku składają się składniki materialne i niematerialne mienia w chwili śmierci przedsiębiorcy.
Właścicielami przedsiębiorstwa w spadku są: osoba, które je nabyła na mocy prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, na podstawie powołania do spadku z ustawy albo testamentu albo na podstawie zapisu windykacyjnego, małżonek zmarłego przedsiębiorcy, który ma udział w przedsiębiorstwie, jak również osoba, która nabyła przedsiębiorstwo w spadku albo udział w nim.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W razie upadłości przedsiębiorstwa nie ma możliwości powołanie zarządcy sukcesyjnego.
Od zarządcy sukcesyjnego wymagana jest pełna zdolność do czynności prawnych. Ponadto winna to być osoba, wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Również sam przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego na wypadek swojej śmierci, poprzez wskazanie określonej osoby albo prokurenta. W przedsiębiorstwie w spadku może działać tylko jeden zarządca. Jeżeli zarządca sukcesyjny nie został powołany za życia przedsiębiorcy, może go powołać małżonek przedsiębiorcy, który ma udział w przedsiębiorstwie w spadku lub spadkobierca ustawowy bądź testamentowy.
Zarządca sukcesyjny zobowiązany jest złożyć oświadczenie wobec notariusza, składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, że nie orzeczono wobec niego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Przedstawia również notariuszowi wykaz składników majątku przedsiębiorstwa w spadku.
Zadaniem zarządcy sukcesyjnego jest prowadzenie spraw przedsiębiorstwa w spadku, także przed sądem. Pełni on w nim m.in. obowiązki pracodawcy. Do dokonania poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności zarządca może ustanowić pełnomocnika.
Zarządca sukcesyjny może pozywać i być pozywany w sprawach, które dotyczą przedsiębiorstwa w spadku, jak i sam podlega odpowiedzialności za ewentualne szkody powstałe przy wykonywaniu swoich obowiązków. Ustawa reguluje kwestie związane z przenoszeniem decyzji urzędowych z zarządcy przedsiębiorstwa na właścicieli.
W sprawach przekraczających zwykły zarząd zarządca działa po uzyskaniu zgody wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku jej nieuzyskania – na podstawie zezwolenia sądu.
Właściciele przedsiębiorstwa w spadku mają prawo do udziału w osiąganych przez nie zyskach w wysokości proporcjonalnej do posiadanych udziałów. W tych samych granicach ponoszą również odpowiedzialność za ponoszone przez przedsiębiorstwo straty.
Ustawa reguluje także kwestie związane z zarządem w razie śmierci wspólnika spółki cywilnej, jak również kwestie związane z wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego.
Autor:
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku,
doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
