Zgody korporacyjne w spółkach kapitałowych
[21.11.2016] Organem uprawnionym do reprezentacji spółek kapitałowych (spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej) jest co do zasady zarząd spółki.
Dokonując jakiejkolwiek transakcji ze spółkami kapitałowymi należy jednak pamiętać, że niektóre czynności prawne dokonywane przez taką spółkę wymagają zgód ze strony poszczególnych organów spółki, innych niż zarząd. Jest to niezwykle istotne z tego względu, iż brak uzyskania takiej zgody może w niektórych przypadkach skutkować nieważnością danej czynności prawnej (np. umowy) dokonywanej pomiędzy spółką kapitałową a jej kontrahentem.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na czynności, które wymagają zgody poszczególnych organów spółki kapitałowej na podstawie przepisów ustawowych. Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych (dalej jako "KSH") do czynności tych zalicza się:
- zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejś z tych osób – wymóg zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia na podstawie przepisów art. 15§1 KSH;
- zawarcie przez spółkę kapitałową zależną umowy kredytu, pożyczki, poręczenia z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej – wymóg zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki kapitałowej dominującej na podstawie art. 15§2 KSH;
- czynności wymienione w art. 228 KSH (dla spółki z o.o.) oraz art. 393 KSH (dla spółki akcyjnej) – m.in. (i) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego, jak również (ii) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości (jeżeli umowa albo statut spółki nie stanowią inaczej) – wymóg zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia na podstawie art. 228 oraz 393 KSH;
- umowy nabycia dla spółki z o.o. nieruchomości albo udziału w nieruchomości lub środków trwałych za cenę przewyższającą 1/4 kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50.000 zł, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania umowy spółki – wymóg zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. na podstawie art. 229 KSH (chyba, że umowa dotycząca nabycia ww. mienia była przewidziana w umowie spółki);
- umowy nabycia dla spółki jakiegokolwiek mienia, za cenę przewyższającą 1/10 kapitału zakładowego, od założyciela lub akcjonariusza albo dla spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariusza spółki, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki – wymóg zgody walnego zgromadzenia spółki akcyjnej na podstawie art. 394§1 KSH (przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie do nabycia mienia od spółki dominującej albo spółki lub spółdzielni zależnej).
Na ww. czynności należy zwrócić szczególną uwagę. Zgodnie z art. 17§1 KSH, jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna. Tym samym czynności prawne (w tym umowy), co do których nie zostanie uzyskana zgoda poszczególnych organów spółki kapitałowej wymagana na podstawie przepisów KSH, będzie nieważna. Jeżeli zgoda ta nie została wyrażona przed dokonaniem czynności przez spółkę, to może być ona wyrażona również w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę (dokonania czynności).
Podejmując temat zgód korporacyjnych należy również wskazać, że zgodnie z art. 230 KSH wymagana jest uchwała wspólników spółki z o.o. na rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego spółki. Co ważne istnieje możliwość aby na podstawie umowy spółki z o.o. wyłączyć zastosowanie tego przepisu. Istnieje też możliwość jego modyfikacji, np. w taki sposób, że zgody wspólników wymagać będzie dokonywanie przez spółkę z o.o. czynności zobowiązujących i rozporządzających o wartości przewyższającej czterokrotność kapitału zakładowego spółki lub też dokonywanie przez spółkę czynności powyżej określonej kwoty. Ponadto ewentualny brak zgody wymaganej na podstawie tego przepisu nie skutkuje nieważnością danej czynności tak jak w pozostałych przypadkach gdzie zgoda na dokonanie czynności wynika wprost z KSH.
Niezależnie od przepisów KSH, należy wskazać, że również postanowienia umowy albo statutu spółki kapitałowej mogą przewidywać obowiązek uzyskania zgody określonego organu spółki na dokonanie danej czynności. Ewentualny brak takiej zgody niesie jednak za sobą mniejsze konsekwencje niż w przypadku braku zgody, która wymagana jest wprost na podstawie przepisów KSH. Czynność taka pozostaje bowiem ważna, przy czym nie wyklucza to odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia albo statutu. Odpowiedzialność ta może przybrać postać odpowiedzialności korporacyjnej (np. możliwość odwołania danej osoby z zarządu), jak również odpowiedzialności odszkodowawczej (jeżeli czynność, która została dokonana pomimo braku zgody, skutkowała powstaniem szkody po stronie spółki).
Jak zatem widać zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej ze spółką kapitałową powinno być poprzedzona dokładną analizą co do obowiązku uzyskania zgód korporacyjnych ze strony poszczególnych organów spółki, ze szczególnym uwzględnieniem zgód, które wymagane są na podstawie przepisów ustawowych, w tym KSH. Pozwoli to uniknąć ewentualnych negatywnych konsekwencji, włącznie z nieważnością zawartej umowy lub innej czynności prawnej, której stroną jest spółka kapitałowa.
Treści dostarcza: Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
