Skutek braku zezwolenia dewizowego dla ważności czynności cywilnoprawnej
[30.06.2016] Przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2002 roku Prawo dewizowe (Dz. U. z 2012 r., poz. 826 ze zm.) określają szereg przypadków, w których dla dokonania czynności obrotu dewizowego z zagranicą oraz obrotu wartościami dewizowymi niezbędne jest uzyskanie indywidualnego zezwolenia dewizowego.
Przykładowo, ograniczeniom określonym w Prawie dewizowym podlegają: zbywanie w kraju przez nierezydentów z krajów trzecich, a także przez organizacje międzynarodowe, do których nie należy Rzeczpospolita Polska, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów papierów wartościowych dłużnych o terminie wykupu krótszym niż rok, z wyjątkiem nabytych w kraju, wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem nabytych w kraju lub powstałych w obrocie z rezydentami w zakresie niewymagającym zezwolenia dewizowego; nabywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów udziałów i akcji w spółkach mających siedzibę w krajach trzecich, a także obejmowanie udziałów i akcji w takich spółkach, jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania mających siedzibę w krajach trzecich, papierów wartościowych dłużnych wyemitowanych bądź wystawionych przez nierezydentów z krajów trzecich, wartości dewizowych zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich, w zamian za inne wartości dewizowe lub krajowe środki płatnicze, wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich.
Na marginesie zaznaczyć należy, iż w odniesieniu do określonych transakcji, obowiązek uzyskania decyzji w przedmiocie indywidualnego zezwolenia dewizowego uchylony został przepisami rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych z dnia 20 kwietnia 2009 roku.
Przepisy ustawy Prawo dewizowe nie precyzują skutków dokonania czynności cywilnoprawnej np. umowy sprzedaży, umowy cesji itp. bez uzyskania wymaganego przepisami zezwolenia dewizowego. Jak jednak jednolicie przyjmuje się w orzecznictwie, czynność cywilnoprawna dokonana bez wymaganego przepisami zezwolenia dewizowego jest bezwzględnie nieważna jako sprzeczna z ustawą, na podstawie art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego. Powyższe potwierdza m.in. orzecznictwo Sądu Najwyższego. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2001 roku, sygnatura akt: III CKN 383/00 wskazano, że brak zezwolenia dewizowego powoduje niezgodność zawartej umowy z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, czego następstwem jest jej nieważność.
Nieważność czynności prawnej dokonanej bez wymaganego zezwolenia dewizowego potwierdzał Sąd Najwyższy również w innych orzeczeniach. Przykładowo można wskazać tu na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1985 r., sygnatura akt: I CR 198/85 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2006 roku, sygn. akt: I CSK 299/06. W tym drugim przyjęto, że naruszenie przez czynność prawną zakazów wynikających z ustawy Prawo dewizowe skutkuje nieważnością czynności prawnej, przewidzianą w art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.
Podsumowując, dokonanie czynności cywilnoprawnej bez wymaganego przez Prawo dewizowe indywidulanego zezwolenia dewizowego (przy jednoczesnym braku ogólnego zezwolenia dewizowego przewidzianego w przepisach wykonawczych) powoduje bezwzględną nieważność dokonanej czynności.
autor: Krzysztof Rubas, radca prawny
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
