Nasze społeczeństwo starzeje się. Według danych GUS w 2018 r. liczba ludności Polski wynosiła 38,41 mln. W tej grupie było ponad 9 mln osób w wieku 60+, które stanowiły prawie 1/4 ogółu społeczeństwa. To znacząca grupa Polaków, która z roku na rok rośnie w siłę. Szacuje się, że jeśli nic się nie zmieni, w 2050 r. liczba osób w wieku 60+ będzie wynosić 13,7 mln, czyli ponad 40% społeczeństwa. Jak zatem powinny wyglądać miasta przyjazne osobom w wieku 60+? Co jest istotne dla seniorów? Gdzie seniorom żyje się najlepiej?
Chcąc podjąć próbę odpowiedzi na te pytania, starano się stworzyć kompleksowy raport, który pokazałby możliwości, jakie konkretne miasta – ujęte w raporcie – oferują osobom starszym.
Opracowując zestawienie pod uwagę wzięto wszystkie miasta, będące stolicą województw, a także w przypadku woj. lubuskiego i kujawsko-pomorskiego – ośrodki pełniące podobne role. Łącznie przeanalizowano 18 miast i stworzono ranking, oceniając ich ofertę dla osób w wieku 60+.
Raport pokazuje, że miasta coraz więcej uwagi poświęcają tej grupie społecznej. Organizowanych jest wiele akcji skierowanych do seniorów, przystosowywana jest przestrzeń publiczna i transport miejski na potrzeby tej grupy społecznej. Chcąc pokazać, jak miasta dbają o swoich seniorów, każdemu z nich poświęcono osobne opracowanie.
Metodologa
Raport został stworzony na podstawie wyników ankiet przesłanych przez urzędy miast uwzględnionych w opracowaniu, a także własną analizę oferowanych rozwiązań. W opracowaniu wzięto pod uwagę także dane GUS, Policji, NBP dotyczące dostępu do zieleni miejskiej, przestępczości czy średniej ceny mieszkania, a także informacje o cenach miesięcznych biletów komunikacji miejskiej ze stron poszczególnych miast.
W raporcie uwzględniono takie kategorie jak: komfort życia, aktywizacja seniorów, działania władz na rzecz seniorów i koszty życia. Kategorie zostały podzielone na podkategorie. W każdej maksymalnie można było uzyskać 9 pkt, a minimalnie – 0,5 pkt lub 0 – w przypadku, gdy miasto nie spełniało żadnego z warunków. Inaczej oceniana była podkategoria Finansowanie badań, gdzie punktowane było każde badanie. Suma wszystkich punktów z każdej podkategorii dała ostateczne wyniki. Tak powstał ranking Najlepsze miasta dla seniorów 2019.
Kto zdobył najwięcej punktów?
Na pierwszym miejscu rankingu Najlepsze Miasta dla Seniorów 2019 znalazł się Poznań. Jednak tuż za nim jest Kraków, który zdobył jedynie 0,5 pkt mniej i Bydgoszcz, która straciła tylko 1 pkt do lidera zestawienia. O tym, jak wyrównana była rywalizacja, świadczy fakt, że pierwsze sześć miejsc zestawienia dzieli różnica jedynie 3,5 pkt! Jak wypadły miasta w poszczególnych kategoriach?
Komfort życia
W tej kategorii wzięto pod uwagę następujące aspekty: bezpieczeństwo, dostępność opieki zdrowotnej, transportu publicznego i terenów zielonych.
Bezpieczeństwo
W przypadku pierwszego kryterium skupiono się na danych GUS na temat liczby przestępstw stwierdzonych przez Policję przeciwko życiu i zdrowiu na 1 000 mieszkańców. Do tego typu przestępstw zaliczają się m.in.: pobicia, zabójstwa, narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
W 2018 r. w 18 miastach, które uwzględniono w rankingu, doszło łącznie do 498 624 takich przestępstw. Które miejscowości mogą pochwalić się najmniejszym odsetkiem podobnych przestępstw?
Jak wynika z danych GUS, najbezpieczniej mogą czuć się mieszkańcy Bydgoszczy (1 miejsce w rankingu bezpieczeństwa), Olsztyna (2 miejsce) i Krakowa (3 miejsce). Z kolei najwięcej przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu stwierdzonych przez Policję jest w Katowicach. Niewiele lepiej jest w Gorzowie Wielkopolskim, Zielonej Górze i Białymstoku.
Źródło: GUS
Dostępność opieki medycznej
To jedna z ważniejszych kategorii tego zestawienia, mająca wpływ na komfort życia seniorów. I choć stan służby zdrowia pozostawia wiele do życzenia i jest przedmiotem burzliwych dyskusji, to dostępność odpowiedniej opieki medycznej w miejscu zamieszkania jest nie do przecenienia.
Analizując ten aspekt sprawdzono, jak wygląda stan dostępu do szpitali, przychodni geriatrycznych, POZ, punktów nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej oraz domów opieki społecznej w poszczególnych miastach. Liczbę danych placówek podzielono przez liczbę mieszkańców w wieku 60+ danego miasta. W każdej podkategorii przydzielono punkty. Po ich podsumowaniu powstał ranking główny opieki medycznej, na podstawie którego przyznano punkty końcowe od 0,5 do 9 pkt, które zostały wliczone do klasyfikacji generalnej raportu. I tak: pierwsze miejsce zajął Olsztyn. Tuż za liderem uplasowały się Katowice, a na trzecim miejscu Kraków.
Dostępność transportu publicznego
Zapytano także miasta o transport publiczny. Sprawdzono, ile linii autobusowych i/lub tramwajowych funkcjonuje w mieście, jak wygląda ich dostępność w przeliczeniu na jedną osobę w wieku 60+, czy komunikacja publiczna dociera do każdego rejonu miasta, a także jakie udogodnienia dla osób starszych przygotowało miasto. Jako główny czynnik przyjęto wielkość taboru komunikacji miejskiej w przeliczeniu na mieszkańców 60+.
Z analizy wynika, że obecnie wiele miast dba o dostosowanie transportu publicznego do potrzeb osób starszych, niepełnosprawnych czy też z dziećmi, co zasługuje na pochwałę. W każdym z miast, które znalazły się w zestawieniu, tabor jest sukcesywnie wymieniany i unowocześniany. Środki transportu – znajdują się specjalnie oznaczone miejsca dla osób uprzywilejowanych, dodatkowo przystosowane do potrzeb seniorów – są osadzone niżej lub wyżej, tak aby możliwe było swobodne wstawanie i siadanie – obok nich znajduje się tzw. ciepły guzik. W środkach transportu stosowane są zapowiedzi głosowe przystanków, a także tzw. przyklęk autobusu, czyli obniżenie części podłogi od strony drzwi, aby zmniejszyć różnicę między nią a krawężnikiem na przystanku i tym samym ułatwić wysiadanie z tego środka transportu.
Pod względem dostępności komunikacji miejskiej w przeliczeniu na mieszkańców 60+ najlepiej jest: w Katowicach, Gorzowie Wielkopolskim i Opolu, a najgorzej w Bydgoszczy i Łodzi. Jednak należy podkreślić, że wszystkie analizowane miasta są na zbliżonym poziomie i na bieżąco wprowadzają nowe udogodnienia dla osób starszych oraz zwiększają tabor.
Tereny zielone
W przypadku dostępności terenów zielonych, jako podstawowy wskaźnik wzięto pod uwagę dane GUS z 2018 r. na temat procentowego udziału parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni miasta ogółem (bez udziału lasów). Aby pokazać całościowy ogląd na zieleń miejską, poproszono miasta o przesłanie danych dotyczących liczby parków i skwerów znajdujących się na ich terenie, a także dostępności siłowni plenerowych.
Zieleń to ważny czynnik poprawiający komfort życia każdego z nas. To tu można odpocząć w upalne dni, pospacerować, spotkać się ze znajomymi czy zadbać o swoją kondycję, ćwicząc na siłowni plenerowej.
Które miasto prezentuje się najlepiej pod tym względem? Jak pokazują dane GUS, wśród miast wojewódzkich, które uwzględniono w zestawieniu, Bydgoszcz jest tym, które może pochwalić się największym udziałem parków i zieleni osiedlowej. Na kolejnym miejscu znalazł się Wrocław i Warszawa. Najgorzej sytuacja wygląda w Zielonej Górze.
Aktywizacja seniorów
Jak wynika z badania Senior Apartments, osoby w wieku 65+ nie czują się jeszcze stare, chcą korzystać z życia na emeryturze i skupić się na swoim rozwoju. Najbardziej cenią sobie wolny czas (14,8%), lekturę (12,8%) czy realizację własnych zainteresowań (9,2%).
Obecnie jest wiele miejsc, w których seniorzy mogą wspólnie spędzać czas, rozwijać pasje czy uzyskać opiekę i wsparcie. Kluby Seniora, Uniwersytety Trzeciego Wieku czy Domy Dziennego Pobytu dla Seniorów – to tam osoby starsze mogą aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Jak pod tym względem wygląda oferta miast z zestawienia? Bardzo dobrze.
W każdej miejscowości senior znajdzie coś dla siebie. Jako główny przelicznik przyjęto liczbę osób w wieku 60+ przypadającą na Klub Seniora. Jak się okazuje, najwięcej Klubów Seniora w stosunku do liczby mieszkańców w wieku 60+ jest w Gdańsku, Wrocławiu i Poznaniu, z kolei na końcu zestawienia uplasował się Białystok, który znacznie odbiega od reszty stawki.
* Centrum Aktywności Seniora
Działania władz na rzecz seniorów
Aby sprawdzić, jak analizowane miasta dbają o seniorów, zapytano je także o kilka kwestii, które mają wpływ na komfort życia osób starszych, m.in. o to, czy funkcjonuje u nich Karta Seniora, Miejska Rada Seniorów, Centrum Aktywności Seniora, a także jakie działania skierowane do tej grupy społecznej finansuje dane miasto.
Z analizy wynika, że osoby w wieku 60+ nie mogą narzekać na nudę czy brak opieki. W miastach dostępne są różnego rodzaju zajęcia – nie tylko sportowe czy artystyczne, ale też podnoszące kompetencje, np. z obsługi komputera, języka angielskiego. Oprócz tego różnego rodzaju działania wspomagające, jak bezpłatne badania, szczepienia przeciw grypie, konsultacje z lekarzami, czy wypożyczalnie sprzętu rehabilitacyjnego. Senior może liczyć także na bezpłatną pomoc w domowych naprawach czy też darmowe usługi taksówkarskie.
Wśród miast, które wyróżniają się pod tym względem, znalazły się: Poznań, Wrocław i Szczecin, które zdobyły największą liczbę punktów. Na końcu stawki znalazł się Gorzów Wielkopolski. Maksymalnie można było uzyskać 9 pkt, udogodnienia oferowane przez miasto były oceniane przez redakcję od 0 do 4 pkt.
Wśród działań dofinansowywanych przez miasta, które szczególnie zwróciły uwagę, były:
- szczeciński program „Starość? Też mnie to czeka”, zajęcia z wykorzystaniem symulatora i kombinezonu starości prowadzone w szkołach i jednostkach pomocy społecznej; studia na Medycznym Uniwersytecie Seniora czy też program Posiłki dla seniorów – zapewnienie gorącego posiłku dla seniora wraz z dowozem do miejsca zamieszkania;
- powołanie Zespołu ds. Geriatrii i Opieki Długoterminowej w ramach Warszawskiej Rady Polityki Zdrowotnej;
- łódzki projekt opieki wytchnieniowej polegający na tym, że osoba starsza, niesamodzielna może przebywać kilka godzin w placówce np. DPS, pod profesjonalną opieką, zaś w tym czasie jej codzienny opiekun załatwia niezbędne sprawy lub po prostu odpoczywa;
- projekt Wrocławska Szmaragdowa Karta Seniora, która umożliwia nieodpłatne usługi realizowane w mieszkaniu seniora: bezpłatnego strzyżenia i czesania, pedicure, manicure, optometrysty: kontroli wzroku, w tym zaćmy, kontroli ciśnienia oczu, wykonania jednej pary okularów (do czytania lub chodzenia), kontroli słuchu.
Finansowanie badań
Według danych ZUS, w marcu 2019 r. średnia emerytura wyniosła 1 885 zł netto, a najczęściej wypłacane świadczenie było w kwocie ok. 1 440 zł netto. Jak widać polscy seniorzy muszą mądrze wydawać swoje pieniądze, dlatego wszelkie działania władz, mające na celu dofinansowanie badań dla tej grupy społecznej, są niezwykle ważne.
Jak ten aspekt wygląda wśród analizowanych miast? Za każde badanie finansowane przez miasto przydzielano 0,5 pkt. W tej dziedzinie przoduje Kraków i Katowice, a także Rzeszów i Poznań – te miasta finansują najwięcej badań dla seniorów. Na końcu stawki znalazły się Gorzów Wielkopolski i Olsztyn, które obecnie nie finansują tej formy pomocy.
Koszty życia – ceny biletów ztm i teatrów, ulgi, ceny nieruchomości
Komunikacja miejska – bilety i ulgi
Jak kształtują się ceny biletów komunikacji miejskiej i kto może liczyć na jakie ulgi? W zestawieniu sprawdzano, które miasta oferują bezpłatne bilety dla seniorów i od jakiego wieku, czy i jakie ulgi proponują oraz jak kształtuje się cena normalnego biletu miesięcznego. To wszystko złożyło się na pozycję danego miasta w rankingu – przy czym głównym kryterium było 100% dofinansowanie do biletów.
W zestawieniu najlepiej wypadała oferta Bydgoszczy, Torunia i Lublina. Te trzy miasta jako jedyne oferują bezpłatne przejazdy komunikacją miejską już dla osób w wieku 65+. Tuż za nimi jest Wrocław, gdzie obecnie z darmowej komunikacji mogą korzystać osoby w wieku 68+ i co roku ta poprzeczka wiekowa obniża się, by w 2022 osiągnąć pułap 65+. W pozostałych miastach z bezpłatnego transportu publicznego mogą cieszyć się osoby w wieku 70+. Przy czym w niektórych ośrodkach wprowadzane są dodatkowe ulgi, jak Bilet Seniora, który jest bardzo atrakcyjną opcją – jak np. w Warszawie i Poznaniu, gdzie kosztuje jedynie 50 zł rocznie.
* Z każdym rokiem limit wieku będzie się zmniejszał – w styczniu 2022 osoby w wieku 65+ będą mogli korzystać z bezpłatnej komunikacji
** Bilet Seniora w ramach Karty Dla osób 60+, których dochód jest niższy niż kryterium dochodowe obowiązujące przy udzielaniu świadczeń z pomocy społecznej
*** Cena Biletu Mieszkańca
Ceny nieruchomości
Pod względem cen mieszkań najlepsza sytuacja jest w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie za m2 mieszkania w czerwcu 2019 r. należało zapłacić średnio 4 220 zł i w Zielonej Górze – gdzie kosztował on 4 496 zł. Dla porównania w najdroższym mieście w zestawieniu – czyli w Warszawie – za m2 nieruchomości średnio musimy zapłacić ponad dwa razy więcej niż w Gorzowie – aż 8 932 zł.
Średnia cena transakcyjna za m2 nieruchomości w II kwartale 2019 r.
Opracowanie na podstawie raportu Narodowego Banku Polskiego, a także w przypadku Gorzowa Wielkopolskiego i Torunia – sonarhome.pl
* Szacowana cena za m² na podstawie danych z serwisu sonarhome.pl, dane za czerwiec 2019
Rozrywka – ceny teatrów
Opole, Kielce i Szczecin to miasta, w których seniorzy najmniej zapłacą za wstęp do teatrów. Średnia cena biletu z uwzględnieniem ewentualnych zniżek kosztuje tu ok. 22 zł. Nieznacznie więcej trzeba zapłacić w Gorzowie Wielkopolskim czy Białymstoku. Za dostęp do tej formy kultury najdrożej zapłacimy w stolicy – gdzieś średnia cena biletu wynosi 57,5 zł, a także w Krakowie i Łodzi (43,75 zł).
W zależności od spektaklu i usytuowania miejsca cena biletu wzrasta, dlatego wyliczając średnią, przyjęto jedno kryterium – bilety dotyczyły miejsc na parterze w jednym z pierwszych rzędów.
Podsumowanie
Raport Najlepsze Miasta dla Seniorów 2019 iKalkulator.pl pokazuje, że tak naprawdę polskie miasta coraz częściej zdają sobie sprawę, że nasze społeczeństwo się starzeje i już jego 1/4 stanowią seniorzy. Dlatego wiele ośrodków miejskich inwestuje w infrastrukturę i dostosowuje ją do potrzeb osób starszych. Oznacza to nie tylko zakup nowych pojazdów komunikacji miejskiej czy budowę podjazdów dla wózków, obniżenie krawężników przy przejściach, odpowiednie oznakowanie ich, ale także zwiększenie liczby terenów zielonych, budowę siłowni plenerowych, które umożliwiają integrację czy tworzenie po prostu miejsc spotkań dla seniorów.
Na komfortowe miejsce do życia składa się wiele aspektów, które dla każdego mogą mieć inną ważność, priorytetowość. Dlatego tworząc raport Najlepsze Miasta dla Seniorów 2019, nie różnicowano, który czynnik jest najważniejszy. Raport pokazuje, jak analizowane 18 miast, dba o seniorów. Można powiedzieć, że tak naprawdę poziom ten jest wyrównany – pierwsze i ostatnie miejsce zestawienia dzieli jedynie 19 pkt. Oczywiście cieszy fakt, że samorządy coraz bardziej dbają o seniorów, jednak nadal jest wiele kwestii do poprawy, jak choćby właśnie dostęp do terenów zielonych czy jakość stanu chodników i dróg, które są problematyczne nie tylko dla seniorów. Zwycięzcom rankingu gratuluje się i zachęca miasta do nieustannej pracy na rzecz poprawy życia seniorów.
Źródło: ikalkulator
