Wydatki z tytułu polisy ubezpieczeniowej a koszty działalności gospodarczej w PIT
[08.04.2016] Dobrowolne ubezpieczenie, wykupione przez przedsiębiorcę w celu zabezpieczenia na wypadek niezdolności do świadczenia pracy na skutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, wydatki tego typu mają znacznie szerszy charakter i jako stricte osobiste nie mogą być uznawane za wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Tym samym orzeczenie WSA w Gdańsku z dnia 21 października 2015 roku (sygn. akt I SA/Gd 1178/15) wpisuje się już w ugruntowane stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych.
Coraz powszechniejszą praktyką wśród przedsiębiorców jest kupno polis ubezpieczeniowych, na podstawie których zakłady ubezpieczeń wypłacają środki pieniężne w przypadku, gdy ubezpieczony na skutek choroby bądź nieszczęśliwego wypadku stanie się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy. Tego typu polisy mają gwarantować najczęściej, obok jednorazowego świadczenia z tytułu śmierci lub trwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłatę miesięcznego świadczenia na wypadek niemożności prowadzenia działalności gospodarczej. Ideą ubezpieczeń jest gwarancja podtrzymywania dochodu, w sytuacji, gdy nie jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy PIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, za wyjątkiem kosztów, które ustawodawca wymienił w art. 23 tej ustawy. Elastyczna definicja wydatków, które mogą być uznawane za koszty uzyskania przychodu powoduje, iż każdy wydatek powinien być analizowany odrębnie, a stworzenie zamkniętego katalogu wydatków wydawałoby się bezzasadne i nieefektywne. Ponadto stały rozwój różnego rodzaju działalności mogących przynosić przychód sprawiają, że nie jest możliwe ustalenie stałego katalogu kosztów uzyskania przychodów.
Jak jednak zostało podkreślone w orzeczeniu Sądu, z przepisu art. 22 ust. 1 ustawy PIT (jak również z art. 16 ust. 1 ustawy CIT) wynika, że "koszty uzyskania przychodów nie są kosztami uzyskania jakichkolwiek przychodów, lecz zawsze związane są z uzyskaniem przychodu z konkretnego źródła. Koszty uzyskania przychodu z danego źródła pomniejszają przychody z tego właśnie (…), a nie jakiekolwiek przychodu. Koszty uzyskania przychodu są zatem ściśle i funkcjonalnie przyporządkowane do danego źródła przychodów".
Poniesiony koszt powinien pozostawać w związku z uzyskanym przychodem. Przy czym, jak podkreślają składy orzekające sądów administracyjnych, poniesienie kosztu nie musi być bezpośrednią przyczyną osiągnięcia przychodu, lecz konieczne jest jego powiązanie (nawet potencjalne) z przychodem.
W sytuacji więc, gdy polisy ubezpieczeniowe obejmują swoim zakresem wypłatę dodatkowych świadczeń z tytułu śmierci lub choroby, a także wypłatę miesięcznego wynagrodzenia, trudno dopatrywać się związku między przychodem a wydatkiem – uznał sąd administracyjny, który podkreślił, że przedmiotem działalności gospodarczej w sprawie rozpoznawanej przez WSA, nie było obrót polisami ubezpieczeniowymi. Z tego też powodu wydatki związane z zakupem polisy nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodu, gdyż nie dotyczą tego źródła przychodu.
Skład orzekający podzielił również argumentację, która jest widoczna w wydawanych interpretacjach indywidulanych, iż ewentualnie wypłacone świadczenia z tytułu polisy mogą pokrywać koszty działalności gospodarczej, ale jest to tylko potencjalna sytuacja, gdyż środkami z ubezpieczenia podatnicy mogą dysponować w dowolny sposób. Nadrzędnym bowiem celem ponoszenia kosztów ubezpieczenia jest niepogorszenie sytuacji materialnej ubezpieczonego i utrzymanie poziomu życia sprzed okresu wypadku czy choroby. Sąd tego typu wydatki zaszeregował do wydatków o charakterze osobistym, gdyż ich opłacenie nie jest związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Na tej podstawie wydatki nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodu w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej z przyczyny niespełnienia przesłanek wymienionych w art. 22 ust. 1 ustawy PIT.
Wydane i nieprawomocne orzeczenie WSA wpisuje się już w ugruntowaną linię interpretacyjną. W lutym 2015 Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach (sygn. IBPBI/1/415-1395/14/ZK) uznał, iż wydatek poniesiony przez okulistkę na dobrowolne ubezpieczenie w celu zabezpieczenia się na wypadek całkowitej okresowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku nie zostanie poniesiony w celu osiągnięcia przychodu z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie można też stwierdzić, że wydatek ten przyczyni się do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Faktu powyższego nie zmienia również okoliczność, że umowę ubezpieczenia zawarto z przedsiębiorcą. Analogiczne stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 20 lutego 2014 roku (sygn. IPTPB1/415-754/13-2/MD) który ocenił, że wydatek radcy prawnego na polisę na życie również nie ma związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
Wyrok sądu administracyjnego potwierdza tylko niekorzystną dla podatników linię interpretacyjną i pozwala uznać, iż zakwalifikowanie tego typu wydatków jako kosztów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą może się spotkać z nieprzychylną reakcją fiskusa, której zaskarżenie (czy to decyzji czy interpretacji indywidualnej) może nie przynieść korzyści w postaci pozytywnego wyroku sądu administracyjnego.
Mateusz Wąsik, doradca podatkowy w KPMG w Polsce
Treści dostarcza: KPMG
