Pełnomocnik strony jako świadek w postępowaniu cywilnym
[30.03.2016] Zgodnie z treścią przepisu art. 178 Kodeksu postępowania karnego nie wolno przesłuchiwać jako świadków obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie przepisu art. 245 § 1 Kodeksu postępowania karnego, co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę.
Zakaz dowodowy przewidziany w art. 178 pkt 1 Kodeksu postępowania karnego obejmuje wszystkie fakty, o których obrońca powziął wiadomość, pełniąc swą funkcję (postanowienie SA w Krakowie z dnia 10 maja 2000 roku, sygn. akt II AKZ 96/00, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2000, Nr 5, poz. 41). Odmienna sytuacja występuje w postępowaniu cywilnym. W Kodeksie postępowania cywilnego (zwanego dalej "k.p.c.") brak jest bowiem przepisu, który zakazywałby przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka, który byłby pełnomocnikiem procesowym strony.
Brak regulacji odnoszących się do pełnomocników procesowych w postępowaniu cywilnym nie oznacza jednak, że w tym zakresie nie ma żadnych ograniczeń. Dotyczą one wyłącznie profesjonalnych pełnomocników. Należy w tym względzie wskazać na postanowienia ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 615 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 233). Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 Prawo o adwokaturze adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. Ponadto, ust. 3 tego przepisu stanowi, że adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się, udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Tożsame rozwiązania zostały przewidziane w art. 3 ust. 3 i ust. 5 ustawy o radcach prawnych.
Mając na uwadze powyższe regulacje stwierdzić należy, że pełnomocnik strony może zostać przesłuchany w charakterze świadka. Powyższe może zostać dokonane zarówno na wniosek strony, którą pełnomocnik reprezentuje, jak też z inicjatywy strony przeciwnej. Należy jednak wskazać, że przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka, który jest pełnomocnikiem procesowym jednej ze stron, niesie ze sobą dalsze konsekwencje. Otóż, w literaturze wskazuje się, że pełnomocnik, który nie złożył jeszcze zeznań, nie może być obecny przy przesłuchaniu innych świadków (art. 264 k.p.c.).
Pełnomocnik jako świadek nie może również samemu sobie zadawać pytań (art. 271 § 1 k.p.c.). Co więcej, pełnomocnikowi, który wcześniej zeznawał jako świadek, byłoby niezręcznie w ramach końcowego wystąpienia ("roztrząsania wyników postępowania dowodowego" – art. 210 § 3 k.p.c.) przekonywać sąd, że to właśnie jego zeznania zasługują na wiarygodność, w przeciwieństwie do zeznań innych świadków. Z tych względów samorząd adwokacki stoi na stanowisku, że adwokat powołany na świadka powinien wypowiedzieć pełnomocnictwo, a pełnomocnik nieprofesjonalny powinien na czas składania zeznań ustanowić substytuta (J. Kobiałka, Odpowiedź na pytanie prawne, NP 1959, nr 12, s. 1494; K. Knoppek, Przesłuchanie pełnomocnika procesowego w charakterze świadka w postępowaniu cywilnym, NP 1984, nr 4, s. 74 i n.).
Powyższe stanowisko jest również potwierdzone w orzecznictwie. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 maja 2008 roku Sąd zważył, że pełnomocnik procesowy strony może być przesłuchany w charakterze strony pod warunkiem, że zrzeknie się pełnomocnictwa. Łączenie tych dwóch ról procesowych nie jest dopuszczalne. W przeciwnym razie należałoby zaakceptować nielogiczną sytuację, w której świadek miałby prawo zadawania sam sobie pytań i pytania te mogłyby być uchylane przez przewodniczącego składu albo też że sąd nie mógłby zarządzić przymusowego doprowadzenia świadka, który jednocześnie pełni funkcję pełnomocnika (wyrok SA w Warszawie z dnia 6 maja 2008 roku, sygn. akt VI ACa 1517/07).
Podsumowując, za uprawnione uznać należy przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka, który jest pełnomocnikiem procesowym strony z tym zastrzeżeniem, że osoba taka zrzekła się pełnomocnictwa. W przeciwnym razie przesłuchanie pełnomocnika należałoby uznać za niedopuszczalne.
autor: Kamil Robert, radca prawny
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
