Nie nadużywaj praw podmiotowych


Nie nadużywaj praw podmiotowych

[29.02.2016] W przepisach wstępnych KC, ustawodawca przyjął klauzulę zwaną klauzulą nadużycia prawa podmiotowego.

Zgodnie z art. 5 KC, "nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego". Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego jest uważane jako nadużywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W obrocie prawnym zdarzają się sytuacje, w których uprawniony realizując przysługujące mu uprawnienia, np. wnosząc pozew o zapłatę roszczenia pieniężnego, nadużywa tych praw. Nadużycie to jest oceniane w świetle granic wyznaczanych przez kategorie etyczne lub ekonomiczno-społeczne.

Orzecznictwo sądów powszechnych i SN wskazuje w jakim zakresie można stosować powołany przepis. W wyroku SN z dnia 28 października 2015 r. II CSK 831/14 wyjaśniono, że klauzula zawarta w art. 5 KC ma "na celu zapobieganie stosowaniu prawa w sposób schematyczny, prowadzący do skutków niemoralnych lub rozmijających się z celem, dla którego dane prawo zostało ustanowione".

Norma wskazana w art. 5 KC może mieć zastosowanie w następującym przypadku. Spółka z o.o. wynajmuje lokal użytkowy innej spółce na czas określony dla celów prowadzenia działalności gospodarczej. W trakcie obowiązywania umowy najmu, najemca z przyczyn obiektywnych wynikających z sytuacji rynkowej oraz co istotne z zaniechań wynajmującego zaprzestał regulowania należności i zgłosił do sądu rejestrowego podjęcie działań likwidacyjnych.

O powołanych okolicznościach najemca zawiadomił wynajmującego. Umowa przewidywała wypowiedzenie najmu w wypadku nieregulowania czynszu przez okres dwóch kolejnych miesięcy. Umowa najmu obowiązuje, lokal jest zamknięty. Saldo zadłużenia wzrasta z każdym kolejnym miesiącem. W świetle postanowień umowy najmu, pomimo zaistniałych zdarzeń, najemca nie jest uprawniony do wypowiedzenia umowy najmu. Wynajmujący zaś nie wypowiedział umowy najmu z przyczyn, które mogą być traktowane jako rażące i nieakceptowalne w świetle powszechnie uznawanych wartości w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami. 

W razie gdyby wynajmujący wystąpił z roszczeniem o zasądzenie czynszu najmu, niezbędne zdaje się być dokonanie analizy całokształtu okoliczności danej sprawy celem ustalenia czy wystąpienie z roszczeniem przez wynajmującego przy braku wypowiedzenia umowy najmu po upływie wskazanego w umowie terminu, stanowi naruszenie klauzul generalnych wskazanych w art. 5 KC. Na skutek takiej analizy najemca może podjąć decyzję podniesienia zarzutu z art. 5 KC, aby sąd rozstrzygający spór odmówił wynajmującemu udzielenia ochrony prawnej w zakresie w jakim wynajmujący tego żąda. Oczywiście, na zasady współżycia społecznego nie może powoływać się podmiot, który sam postępuje niezgodnie z tymi przepisami (wyrok SA w Gdańsku z dnia 10 marca 2015 r. I Aca 839/14).

Warszawa, dnia 25 stycznia 2016 r.

dr Przemysław Adamus
Radca prawny

Treści dostarcza Kancelaria Prawnicza Rachelski & Wspólnicy

Oceń ten artykuł: