Koncentracja przedsiębiorców i ich kontrola
[14.03.2016] Można obecnie zaobserwować proces nasilenia tendencji konsolidacyjnych przedsiębiorców na rynku.
Koncentracja polega na łączeniu się przedsiębiorców, które to łączenie powoduje zmiany między innymi w rynkach właściwych (rynek właściwy to rynek obejmujący zbliżone do siebie produkty lub usługi, które mogą być stosowane zamiennie i występują w tym samym miejscu i w tym samym czasie) oraz stosunkach majątkowych.
Należy przy tym pamiętać, że niektóre takie działania mogą być objęte ograniczeniami wynikającymi z prawa konkurencji.
Przejawy koncentracji
Zarówno przepisy prawa wspólnotowego jak i przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wskazują przejawy łączeń zaliczanych do koncentracji. Należą do nich:
- połączenie się dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców,
- przejęcie bezpośrednio lub pośrednio kontroli nad minimum jednym przedsiębiorcą przez minimum jednego przedsiębiorcę (między innymi poprzez nabycie bądź objęcie akcji, innych papierów wartościowych albo udziałów),
- utworzenie przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy,
- nabycie przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa) jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z ostatnich lat obrotowych na terytorium Rzeczpospolitej Polski przekroczył 10 000 euro.
Przeprowadzaną koncentrację można przypisać do jednego z trzech specyficznych jej rodzajów – zależnie od relacji rynkowych występujących pomiędzy przedsiębiorcami.
Koncentracja horyzontalna dokonywana jest przez przedsiębiorców będących konkurentami, a więc podmiotami pochodzącymi z tego samego rynku właściwego. Kontrola takiej koncentracji będzie dokonywana najwnikliwiej, ponieważ stwarza ona znacznie większe zagrożenie w porównaniu z pozostałymi typami koncentracji.
Koncentracja wertykalna następuje przy udziale przedsiębiorców działających na różnych szczeblach obrotu gospodarczego.
Koncentracja konglomeratowa dotyczy przedsiębiorców działających na różnych rynkach właściwych, niebędących konkurentami, a dokonywana koncentracja nie powoduje wystąpienia pomiędzy nimi żadnego z powyższych połączeń. Rynki, na których przedsiębiorcy działają są zupełnie niezbieżne (a czasem wręcz – odrębne).
Obowiązek zgłaszania zamiaru koncentracji
W sytuacji wystąpienia jednego z powyższych zachowań i niepodpadania pod przepisy wspólnotowe, przedsiębiorca dokonujący koncentracji jest zobowiązany do zgłoszenia Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zamiaru dokonania koncentracji.
Obowiązek ten w ujęciu przedmiotowym dotyczy czterech wskazanych powyżej przejawów koncentracji, w ujęciu podmiotowym natomiast odnosi się do uczestniczących w koncentracji przedsiębiorców. Konieczność ta zachodzi w razie wystąpienia przesłanek sformułowanych w artykule 13 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów. Przepis ten ustala pewne poziomy, których przekroczenie skutkuje obowiązkiem zgłoszenia. Samo zgłoszenie nastąpić musi w sposób dookreślony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 roku w sprawie zamiaru zgłaszania koncentracji przedsiębiorców.
Zgodnie z art. 13 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji zachodzi, gdy:
- łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 000 000 000 euro,
- łączny obrót na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50 000 000 euro.
Obrót ten obejmuje zarówno przedsiębiorców bezpośrednio uczestniczących w koncentracji jak i pozostałych przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej. Natomiast, w sytuacji przejęcia obejmuje on zarówno podmioty przejmujące i przejmowane jak i ich przedsiębiorców zależnych. Dokonanie koncentracji przez przedsiębiorcę zależnego uważa się za dokonanie jej przez przedsiębiorcę dominującego.
Zwolnienie z obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji
Zgodnie z artykułem 14 ustawy o ochronie konkurencji i konsumenta nie każda koncentracja podlega procedurze zgłoszenia. Przedsiębiorca jest zwolniony od obowiązku zgłaszania zamiaru koncentracji, jeżeli:
- obrót przedsiębiorcy przejmowanego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej nie przekroczył w żadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających przejęcie równowartości 10 000 000 euro,
- polega ona na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji albo udziałów w celu ich odsprzedaży, jeżeli przedmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem, że odsprzedaż ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia lub objęcia,
- polega ona na czasowym nabyciu lub objęciu przez przedsiębiorcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem że nie będzie on wykonywał praw z tych akcji lub udziałów, z wyłączeniem prawa do ich sprzedaży,
- następuje ona w toku postępowania upadłościowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrolę lub nabywający część mienia jest konkurentem albo należy do grupy kapitałowej, do której należą konkurenci przedsiębiorcy przejmowanego lub którego część mienia jest nabywana,
- dotyczy przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej.
Test konkurencji i decyzje organu ochrony konkurencji
Przed wydaniem zgody na koncentrację wykonuje się test konkurencji badający wpływ koncentracji na efektywną konkurencję. Celem tego testu jest rozstrzygnięcie, czy w wyniku koncentracji nie zostanie zaburzona konkurencja na danym rynku właściwym – w szczególności poprzez powstanie bądź umocnienie pozycji dominującej przedsiębiorcy. W razie zadowalającego wyniku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaje decyzję pozytywną, w razie wyniku negatywnego odmawia wyrażenia zgody na koncentrację.
W niektórych sytuacjach koncentracja, co prawda, mogłaby wywrzeć negatywny wpływ na dany rynek właściwy, który jednak da się zniwelować dzięki pewnym ograniczeniom. Organ ochrony konkurencji może wówczas dopuścić do koncentracji wydając przychylną decyzję, ale pod pewnymi warunkami. Możliwe jest także wydanie pozytywnej i to bezwarunkowej decyzji w razie zaburzenia konkurencji na rynku, ale tylko w ściśle określonych okolicznościach.
Prezes UOKiK może na przedsiębiorcę lub przedsiębiorców zamierzających dokonać koncentracji nałożyć obowiązek lub przyjąć ich zobowiązanie między innymi do: zbycia całości lub części majątku, wyzbycia się kontroli nad określonym przedsiębiorcą lub przedsiębiorcami (w szczególności przez zbycie określonego pakietu akcji lub udziałów) bądź udzielenie licencji praw wyłącznych konkurentowi.
W decyzji takiej każdorazowo określany jest termin spełnienia warunków. Ponadto w decyzji takiej prezes UOKiK nakłada obowiązek składania, w wyznaczonym terminie, informacji o realizacji tych warunków.
Nawet w sytuacji zaburzenia konkurencji w wyniku koncentracji, Prezes UOKiK może wyrazić na nią bezwarunkową zgodę, jeżeli dana koncentracja przyczyni się do rozwoju ekonomicznego, postępu technicznego lub wywrze pozytywny wpływ na gospodarkę narodową.
Decyzja prezesa UOKiK wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia wydania decyzji nie zostanie dokonana koncentracja. Na wniosek przedsiębiorcy uczestniczącego w koncentracji złożony najpóźniej na 30 dni przed upływem terminu, może on zostać przedłużony o rok.
Sankcje
W razie dokonania koncentracji bez zgody Prezesa UOKiK, Prezes może podjąć działania zmierzające do przywrócenia efektywnej konkurencji, a także nałożyć na podmiot dokonujący koncentracji karę pieniężną. Kara może zostać nałożona także za udzielenie nieprawdziwych informacji.
Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
autor:
Blanka Omelan, Kancelaria Nowosielski i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z Gdańska
Treści dostarcza: Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni
