W oświadczeniu z 6 września 2021 r. Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Więcek wyraził obawy co do wprowadzonego stanem wyjątkowym na wschodniej granicy zakazu relacjonowania przez dziennikarzy wydarzeń z polsko-białoruskiej granicy. W opinii Rzecznika może to stanowić naruszenie prawa dostępu do informacji publicznej i prowadzić do wyłączenia spod wszelkiej społecznej kontroli działań organów publicznych.
Rozporządzeniem Prezydenta RP z 2 września 2021 r. na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego został wprowadzony stan wyjątkowy (Dz.U. 2021, poz. 1612). Ma to związek z nielegalnymi próbami przekroczenia granicy RP przez imigrantów z terenu Białorusi. Granicy będącej jednocześnie wschodnią granicą Unii Europejskiej. W sierpniu miało dojść do ok. 3 tys. prób nielegalnego przekroczenia polskiej granicy. W opinii rządu, było to wynikiem zamierzonych działań służb Białorusi, mających na celu destabilizację sytuacji na granicach tego kraju z Polską oraz z Litwą. Mocą rozporządzenia, na wskazanych terenach, w związku ze szczególnym zagrożeniem bezpieczeństwa obywateli oraz porządku publicznego, od 2 września na okres 30 dni wprowadzono stan wyjątkowy, w ramach którego władze ograniczyły na tym obszarze prawa i wolności obywatelskie, m.in.:
1) zawieszono prawa do organizowania zgromadzeń i imprez masowych, artystycznych i rozrywkowych,
2) wprowadzono obowiązek posiadania przy sobie przez osoby dorosłe dokumentów potwierdzających tożsamość,
3) zakazano przebywania w ustalonym czasie w oznaczonych miejscach,
4) ograniczono prawo do posiadania i noszenia broni,
5) zakazano utrwalania za pomocą środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów,
6) ograniczono dostęp do informacji publicznej dotyczącej czynności prowadzonych na obszarze objętym stanem wyjątkowym w związku z ochroną granicy państwowej oraz zapobieganiem i przeciwdziałaniem nielegalnej migracji.
I właśnie do ostatniego z wprowadzonych stanem wyjątkowym ograniczeń obawy i zastrzeżenia wyraził Rzecznik Praw Obywatelskich. Rozumiejąc, że daleko idące ograniczenia swobód obywatelskich są dopuszczalne w stanie wyjątkowym, poddaje on jednak w wątpliwość niezbędność i adekwatność całkowitego wyłączenia jawności działań polskich służb oraz sytuacji na polsko-białoruskiej granicy. RPO zwrócił uwagę, że informowanie obywateli o takich sytuacjach jest rolą mediów zarówno w świetle art. 14, 54 i 61 Konstytucji RP, jak i art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
RPO w swoim oświadczeniu zadeklarował, że z uwagi na dobro wyższe opinia publiczna może zostać pozbawiona w okolicznościach stanu wyjątkowego dostępu do pełni informacji na temat objętych ograniczeniem wydarzeń. Rzecznik nie dostrzega też podstaw do podważania zasadności wprowadzenia stanu wyjątkowego w obliczu zaistniałych zdarzeń. Niemniej nie rozumie, dlaczego dziennikarze zostali całkowicie wyłączeni z dostępu do informacji na temat zajść na polsko-białoruskiej granicy. „Dlatego RPO oczekuje wyjaśnienia, czy prawodawca rozważał tego typu rozwiązanie, jak objęcie dziennikarzy i innych przedstawicieli środków społecznego przekazu „mechanizmem przepustkowym”, a jeśli tak – dlaczego nie zdecydowano się na jego wprowadzenie”.
Swoje pytanie Rzecznik skierował do Premiera RP. Rzecznik zwraca uwagę, że rozwiązanie w postaci udzielania dziennikarzom przepustek na podstawie decyzji właściwego komendanta placówki straży granicznej, pomimo wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, zastosowano na Litwie. „…połączenie zakazu przebywania dziennikarzy na terenach objętych stanem wyjątkowym z całkowitym wyłączeniem prawa dostępu do informacji publicznej (…) Prowadzi (…) do wyłączenia spod wszelkiej w zasadzie społecznej kontroli działań organów publicznych…” (www.bip.brpo.gov.pl).
Redakcja Portalu Skarbiec.biz
