W wyroku z 21 grudnia 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odniósł się do spraw umów kredytowych spłacanych w walutach obcych. Stwierdził, że unijna dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nie stoi na przeszkodzie przyjęciu przepisów krajowych, które zapewniałyby wyższy poziom ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych warunków nieobjętych zakresem jej zastosowania. Wyrok odnosi się również do znanego w Polsce problemu kredytów frankowych.
W 2004 r. dwóch konsumentów zawarło umowę kredytu hipotecznego z greckim bankiem Trapeza Peiraios, która początkowo była denominowana w euro. W 2007 r. strony podpisały dwa aneksy do umowy, zastępując euro frankami szwajcarskimi (CHF). W dniu 17 września 2018 r. konsumenci wnieśli skargę do Polymeles Protodikeio Athinon (sąd pierwszej instancji, Ateny, Grecja) o stwierdzenie, że postanowienia tej umowy, zgodnie z którymi spłata kredytu miała następować w CHF lub w równowartości tej kwoty w euro według kursu obowiązującego w dniu miesięcznej spłaty lub całego salda zadłużenia w przypadku wypowiedzenia umowy, były nieuczciwe.
Dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ma zastosowanie, co do zasady, do wszystkich warunków umownych, które nie zostały wynegocjowane indywidualnie. Dyrektywa ta nie ma jednak zastosowania, jeśli warunek umowny odzwierciedla bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze.
Polymeles Protodikeio Athinon stwierdził po pierwsze, że grecka ustawa nr 2, transponująca tę dyrektywę do prawa krajowego, nie zawiera wyraźnie tego wyjątku, a po drugie, że sporne pojęcia odzwierciedlają treść dodatkowego przepisu ustawodawczego. W tym względzie wskazał, że orzecznictwo greckie jest podzielone w kwestii, czy można uznać, że wspomniany wyjątek został transponowany, co uniemożliwiłoby sądowi zbadanie, czy warunek umowy kredytu jest nieuczciwy, gdy warunek ten stanowi jedynie odzwierciedlenie uzupełniającego przepisu prawnego.
W tych okolicznościach Polymeles Protodikeio Athinon zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
W wydanym 21 grudnia wyroku TSUE przypomniał na wstępie, że wyłączenie klauzul odzwierciedlających bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa krajowego, przewidzianych w danej dyrektywie, jest uzasadnione faktem, że co do zasady uprawnione jest domniemanie, że ustawodawca krajowy zachował równowagę pomiędzy wszystkimi prawami i obowiązkami stron określonych umów.
Trybunał stwierdził, że wyłączenie to obejmuje nie tylko przepisy prawa krajowego, które mają zastosowanie między stronami niezależnie od nich, ale również te, które mają zastosowanie domyślnie, to znaczy w braku innego uzgodnienia między stronami.
W związku z tym Trybunał stwierdził, że dyrektywa ta wyłącza ze swego zakresu stosowania postanowienie umowne, które odzwierciedla uzupełniający przepis krajowy, to znaczy taki, który ma zastosowanie jeżeli strony umowy nie uzgodniły innego rozwiązania w tym zakresie, nawet jeżeli dany warunek nie został wynegocjowany indywidualnie.
Trybunał stwierdził następnie, że jeżeli przepis określający zakres zastosowania tej dyrektywy nie został formalnie transponowany do porządku prawnego państwa członkowskiego, sądy krajowe nie mogą uznać, że przepis ten został wprowadzony pośrednio poprzez transpozycję innych przepisów dyrektywy, które nie mają tego samego celu, takich jak przepisy dotyczące pojęcia „nieuczciwych warunków” i zakresu oceny nieuczciwości takich warunków.
Trybunał przypomniał, że przedmiotowa dyrektywa dokonała jedynie częściowej i minimalnej harmonizacji przepisów krajowych dotyczących nieuczciwych warunków, pozostawiając państwom członkowskim możliwość zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów niż ten przewidziany w dyrektywie.
W związku z tym państwa członkowskie mogą utrzymać lub przyjąć w dziedzinie objętej tą dyrektywą, w zakresie dotyczącym nieuczciwych postanowień w umowach zawieranych między przedsiębiorcami a konsumentami, bardziej rygorystyczne przepisy niż ustanowione w samej dyrektywie, pod warunkiem, że przepisy krajowe mają na celu zapewnienie wyższego poziomu ochrony konsumentów.
Trybunał stwierdził jednak, że pojęcia, które są wyłączone z zakresu zastosowania danej dyrektywy, ponieważ odzwierciedlają one bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa krajowego, nie należą do dziedziny regulowanej przez tę dyrektywę, i że w konsekwencji przepis dyrektywy, który otwiera możliwość, o której mowa powyżej, nie ma zastosowania do takich terminów.
Trybunał uściślił jednak, że państwa członkowskie mogą stosować przepisy dyrektywy do sytuacji, które nie są objęte zakresem zastosowania dyrektywy, pod warunkiem, że takie zastosowanie będzie zgodne z celami dyrektywy oraz z traktatami.
Podsumowując TSUE stwierdził, że dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nie stoi na przeszkodzie przyjęciu lub utrzymaniu w mocy przepisów prawa krajowego, których skutkiem jest zastosowanie ram ochrony konsumentów do warunków wyłączonych z zakresu zastosowania tej dyrektywy, ponieważ odzwierciedlają one bezwzględnie obowiązujące przepisy krajowe (Wyrok w sprawie C-243/20 Trapeza Peiraios).
Redakcja Portalu Skarbiec.biz
