Zagadnienie współpracy podmiotu
[13.08.2014] Zakres czynności w ruchu "wydobywczego" zakładu górniczego, które przedsiębiorca może powierzyć do wykonania podmiotom wykonującym w zakresie swojej działalności zawodowej czynności w ruchu zakładu górniczego.
Zagadnienie współpracy podmiotu, który posiada koncesję na prowadzenie działalności w zakresie wydobycia kopaliny (zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze, Dz.U.2011.163.981 z późn. zm., dalej: "p.g.g.", podmiot taki będzie zwany "przedsiębiorcą") z jednostką, która w zakresie swojej działalności zawodowej wykonuje czynności jej powierzone w ruchu zakładu górniczego (jednostka taka zwana będzie dalej "podmiotem") nie zostało wprost uregulowane w Prawie geologicznym i górniczym. W związku z powyższym, problematyczne jest ustalenie jaki zakres czynności w ruchu "wydobywczego" zakładu górniczego przedsiębiorca może powierzyć podmiotowi. Zagadnienie to nabiera doniosłości z uwagi na fakt, że coraz widoczniejsze stają się tendencje do przekazania przez przedsiębiorcę podmiotowi jak najszerszego zakresu czynności w ruchu zakładu górniczego.
Główne uregulowanie dotyczące ram działania w ruchu zakładu górniczego podmiotu zawarte jest w art. 121 ust. 1 p.g.g., zgodnie z którym przepisy rozdziału 2 działu VI p.g.g. (rozdział zawiera uregulowania dotyczące obowiązków związanych z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego) stosuje się odpowiednio do podmiotów wykonujących w zakresie swojej działalności zawodowej czynności im powierzone w ruchu zakładu górniczego.
W tym zakresie konieczne jest ustalenie jak w przypadku poszczególnych norm zawartych w rozdziale 2 działu VI p.g.g. rozumieć zwrot "odpowiedniego stosowania przepisów" – czy jako brak zastosowania określonych norm czy też ich zastosowanie w zmodyfikowanej postaci, czy też jako stosowanie norm bez zmian.
Wśród najważniejszych uregulowań odnoszących się do ruchu zakładu górniczego, które za pośrednictwem odwołania zawartego w art. 121 ust. 1 p.g.g. znajdą "odpowiednie" zastosowanie do podmiotu, a które równocześnie, poprzez swoje ukształtowanie mają znaczenie dla rozwiązania zarysowanego problemu, należy wymienić uregulowania związane z obowiązkami:
- sporządzenia planu ruchu zakładu górniczego,
- posiadania dokumentacji mierniczo – geologicznej,
- uzyskania decyzji w sprawie dopuszczenia wyrobu do stosowania w zakładach górniczych,
- związanymi z przechowywaniem lub używaniem sprzętu strzałowego.
Analiza powyższych uregulowań, poprzez określenie czy podmiot jest uprawniony do ich wykonania, pozwala wysnuć generalną regułę odnoszącą się do zakresu czynności, które przedsiębiorca może powierzyć podmiotowi w ruchu zakładu górniczego.
Obowiązek sporządzenia planu ruchu zakładu górniczego
Zgodnie z art. 108 ust. 1 p.g.g. plan ruchu zakładu górniczego sporządza przedsiębiorca, odrębnie dla każdego zakładu górniczego.
Powierzenie sporządzenia tego dokumentu przedsiębiorcy warunkowane jest istotnością zagadnień w nim regulowanych. Nawet jeżeli zgodnie z uproszczoną procedurą zmiany planu ruchu zakładu górniczego, zawartą w art. 109 ust. 1 pkt 2 p.g.g., dodatek do planu podpisywany jest przez kierownika ruchu zakładu górniczego, to i tak ostateczna akceptacja musi zostać dokonana przez przedsiębiorcę (art. 109 ust. 4 pkt 1 p.g.g.).
W przypadku odstąpienia od zatwierdzonego planu ruchu zakładu górniczego, to na przedsiębiorcę ustawa nakłada – zgodnie z art. 111 ust. 2 p.g.g. – obowiązek niezwłocznego podjęcia działań koniecznych dla ochrony zdrowia i życia ludzkiego, zabezpieczenia obiektów zakładu górniczego, bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska.
Z uwagi na brak orzeczeń sądowych, które dokonywałyby rozstrzygnięcia problemu czy zastosowanie odesłania zawartego w art. 121 ust. 1 p.g.g. w stosunku do art. 108 ust. 1 p.g.g. oznacza, że podmiot jest uprawniony do sporządzenia planu ruchu zakładu górniczego, posłużyć się można interpretacją przepisów prawa zaproponowaną przez Wyższy Urząd Górniczy (podkreślić należy, że taka interpretacja nie ma mocy wiążącej, ale w praktyce odpowiada ona rozstrzygnięciom wydawanym przez organy nadzoru górniczego).
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na Stanowisko Prawne Wyższego Urzędu Górniczego z dnia 8 grudnia 2011 roku nr SP_20/2011_(77).
Stanowisko to w części odnosi się do nieaktualnego stanu prawnego, ale z uwagi na fakt, że w adekwatnym zakresie ustawa Prawo geologiczne i górnicze z 2011 roku nie wprowadza fundamentalnych zmian, stanowisko WUG może być pomocne przy odpowiedzi na postawione pytanie.
Fakt, że wskazane stanowisko prawne odnosi się do ruchu zakładu wykonującego roboty geologiczne, nie uniemożliwia jego uwzględnienia przy wykładni przepisów przez pryzmat działalności innych zakładów górniczych, a to z uwagi na fakt, że zgodnie z art. 38 p.g.g. z 1994 roku (podobna norma zawarta jest w art. 86 p.g.g.) do wykonywania robót geologicznych stosuje się odpowiednio przepisy o ruchu zakładu górniczego.
Zgodnie z treścią stanowiska: "podobnie jak w przypadku zakładu górniczego pojęcie to jest odrębne od pojęcia przedsiębiorcy, który posiada koncesję na wydobywanie kopalin ze złóż, tak w przypadku zakładu wykonującego roboty geologiczne pojęcie to jest odrębne od pojęcia podmiotu, który te roboty wykonuje. Jakikolwiek podmiot "sam w sobie" nie może zatem uzyskać statusu "zakładu wykonującego roboty geologiczne". Zakład taki jest bowiem w istocie elementem przedsiębiorstwa, które służy (jako zespół określonych środków) do prowadzenia działalności gospodarczej. […]. Prawo nie przewiduje przypadku, w którym podmiot wykonujący powierzone mu czynności w ruchu zakładu wykonującego roboty geologiczne uzyskuje status takiego zakładu […]. Przepisy p.g.g. nie zakazują takiego ukształtowania form współpracy między przedsiębiorcą a podmiotem wykonującym powierzone mu czynności w ruchu zakładu wykonującego roboty geologiczne, w którym obowiązki dotyczące faktycznego sporządzania szeregu dokumentów wymaganych przez p.g.g. będą realizowane przez podmiot wykonawczy. Dotyczy to także zapewnienia odpowiedniej obsady kadrowej. Nie zwolni to jednak przedsiębiorcy z odpowiedzialności za m.in. stan bezpieczeństwa pracy czy ochrony środowiska w związku z prowadzoną działalnością."
Kolejno, zgodnie ze Stanowiskiem Prawnym Wyższego Urzędu Górniczego z dnia 8 lutego 2010 roku nr SP_26/2010_(26) (stanowisko w części odnosi się do nieaktualnego stanu prawnego, ale z uwagi na fakt, że w adekwatnym zakresie ustawa Prawo geologiczne i górnicze z 2011 roku nie wprowadza fundamentalnych zmian, stanowisko WUG może być pomocne przy odpowiedzi na zadane pytanie): "stosownie do art. 64 ust. 1 p.g.g. z 1994 roku [w zakresie podmiotu uprawnionego do sporządzenia planu ruchu – odpowiednik art. 108 ust. 1 p.g.g. – przyp. mój] obowiązek sporządzenia planu ruchu zakładu górniczego spoczywa na przedsiębiorcy. Powyższe oznacza, że stroną postępowania w rozumieniu art. 28 k.p.a. o zatwierdzenie planu ruchu zakładu górniczego jest przedsiębiorca (…) Zgodnie z treścią art. 32 k.p.a., strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania […].
Co prawda zakres pełnomocnictwa w postępowaniu administracyjnym jest uzależniony od woli strony (mocodawcy), jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia wynikające z przepisów prawa, które wymagają osobistego działania strony, o czym stanowi wspomniany art. 32 k.p.a. Takim przepisem jest par. 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra SWiA z dnia 14 czerwca 2002 roku w sprawie planów ruchu zakładów górniczych z którego wynika w sposób jednoznaczny, że plan ruchu oraz dodatek do planu ruchu powinien być podpisany przez przedsiębiorcę oraz kierownika ruchu zakładu górniczego realizującego ten plan [powołane rozporządzenie zostało uchylone; norma zawierająca obowiązek podpisania przez przedsiębiorcę planu ruchu zakładu górniczego zawarta jest obecnie w art. 108 ust. 9 pkt 1 p.g.g. – przyp. mój]."
Jak zostało wprost wskazane w powołanym stanowisku: "nie wydaje się zatem możliwe, aby plan ruchu zakładu górniczego mógł podpisać za przedsiębiorcę przedstawiciel podmiotu wykonującego na jego rzecz – zlecone mu na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej – określone prace. Czym innym jest bowiem samo przygotowanie dokumentu (planu ruchu) – tę czynność przedsiębiorca może zlecić innemu podmiotowi, a czym innym odpowiedzialność za jego realizację. Należy pamiętać, że przedsiębiorca nie może scedować na zleceniobiorcę ciążących na nim z mocy przepisów prawa geologicznego i górniczego obowiązków. Ryzyko prawidłowego wykonywania tych obowiązków obciąża przedsiębiorcę."
Jak wynika z powyższego, odpowiednie stosowanie w stosunku do podmiotu art. 108 ust. 1 p.g.g., zgodnie z którym plan ruchu zakładu górniczego sporządza przedsiębiorca, oznaczało będzie brak zastosowania. Jak wskazano bowiem dotychczas, formalnie podmiot nie jest uprawniony do sporządzenia tego dokumentu.
Obowiązek posiadania dokumentacji mierniczo-geologicznej
Zgodnie z art. 116 ust. 1 p.g.g. przedsiębiorca obowiązany jest posiadać dokumentację mierniczo-geologiczną oraz aktualizować i uzupełniać ją w trakcie postępu robót. Zgodnie z art. 116 ust. 5 p.g.g. przedsiębiorca jest obowiązany nieodpłatnie udostępnić organom administracji geologicznej oraz organom nadzoru górniczego, na żądanie tych organów, dokumentację mierniczo-geologiczną w zakresie niezbędnym do wykonywania ich zadań.
Zgodnie z art. 116 ust. 3 p.g.g. dokumentację mierniczo-geologiczną sporządza:
1) mierniczy górniczy;
2) w części, w jakiej przedstawia ona sytuację geologiczną zakładu górniczego – geolog górniczy.
Z uwagi na fakt, że czynności związane ze sporządzeniem dokumentacji są wykonywane przez jednostki wskazane w art. 116 ust. 3 p.g.g., a które to jednostki mogą uczestniczyć w ruchu zakładu górniczego jako pracownicy podmiotu (choć rzecz jasna, zgodnie z art. 108 ust. 2 pkt 1 p.g.g. muszą zostać wskazani w planie ruchu zakładu górniczego), wątpliwości może budzić czy przedsiębiorca musi formalnie dokonać wymienione czynności czy też musi zagwarantować tylko, aby zostały one dokonane.
Na rozstrzygnięcie powyższego problemu może nakierować par. 15 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2011 roku w sprawie dokumentacji mierniczo – geologicznej (Dz.U.2011.291.1713), zgodnie z którym protokół przekazania, w trzech egzemplarzach, jest przedkładany Prezesowi Wyższego Urzędu Górniczego przez przedsiębiorcę i podpisywany przez:
- przedsiębiorcę;
- właściwy organ nadzoru górniczego;
- Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.
Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, że podmiot nie może przejąć w całości powyższego obowiązku przedsiębiorcy, a to z uwagi na fakt, że przepisy prawa wymagają formalnego udziału przedsiębiorcy.
Obowiązek uzyskania decyzji w sprawie dopuszczenia wyrobu do stosowania w zakładach górniczych oraz obowiązki związane z przechowywaniem lub używaniem sprzętu strzałowego
Zgodnie z art. 113 ust. 5 p.g.g. podmiotami uprawnionymi do złożenia wniosku o wydanie dopuszczenia są m.in. przedsiębiorca, który wykonał lub nabył wyrób i zamierza stosować go w ruchu własnego zakładu górniczego, lub inny podmiot, który wykonał lub nabył wyrób – w przypadku wyrobów wykonanych lub zakupionych jednostkowo.
Jak wynika z powyższego, brak konieczności stosowania w stosunku do podmiotu odwołania z art. 121 ust. 1 p.g.g., z uwagi na fakt, że zgodnie z treścią cytowanego powyżej przepisu wniosek o dopuszczenie może złożyć jakakolwiek – obok przedsiębiorcy – jednostka.
Zgodnie z art. 115 ust. 1 p.g.g. przechowywanie lub używanie przez przedsiębiorcę w ruchu zakładu górniczego sprzętu strzałowego wymaga pozwolenia wydanego, w drodze decyzji, przez organ nadzoru górniczego właściwy dla miejsca wykonywania robót strzałowych, a jeżeli roboty te będą wykonywane w granicach właściwości miejscowej co najmniej 2 organów nadzoru górniczego – organ nadzoru górniczego właściwy dla siedziby zakładu górniczego.
Zgodnie natomiast z art. 115 ust. 2 p.g.g. przechowywanie lub używanie w ruchu zakładu górniczego sprzętu strzałowego przez podmioty wykonujące w zakresie swojej działalności zawodowej czynności powierzone im w ruchu zakładu górniczego wymaga pozwolenia wydanego, w drodze decyzji, przez organ nadzoru górniczego właściwy dla miejsca wykonywania robót strzałowych.
Jak wynika z powyższego, brak konieczności stosowania odwołania z art. 121 ust. 1 p.g.g., z uwagi na fakt, że zgodnie z treścią cytowanych powyżej przepisów, podmiot jest uprawniony do samodzielnego uzyskania pozwolenia na przechowywanie lub używanie w ruchu zakładu górniczego sprzętu strzałowego.
Zgodnie z powyższym, przepisy rozdziału 2 działu VI p.g.g. zawierają normy, które wprost umożliwiają wypełnienie niektórych z obowiązków formalnych związanych z ruchem zakładu górniczego przez podmiot.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego, z uwagi na fakt, że:
– wykonanie obowiązków wynikających z norm zawartych w rozdziale 2 działu VI p.g.g., których hipotezy wprost skierowane są na przedsiębiorcę, wymaga udziału przedsiębiorcy w niektórych z czynności składających się na takie obowiązki, oraz
– przepisy zawarte w rozdziale 2 działu VI p.g.g. zawierają unormowania, na podstawie których niektóre z obowiązków mogą zostać formalnie wykonane – obok przedsiębiorcy – przez podmiot (hipotezy takich norm wprost skierowane są na podmiot), można wysnuć wniosek, że jeżeli adresatem norm określonych w rozdziale 2 działu VI p.g.g. jest przedsiębiorca, to obowiązki w nich zawarte nie mogą zostać formalnie wykonane przez podmiot – w takich przypadkach "odpowiednie" stosowanie, o którym mowa w art. 121 ust. 1 p.g.g., oznaczać będzie brak zastosowania.
Powyższa reguła prowadził do uznania, że formalnie nie jest możliwe powierzenie przez przedsiębiorcę podmiotowi prowadzenia ruchu zakładu górniczego. Ukształtowanie przepisów Prawa geologicznego i górniczego wymaga, aby przedsiębiorca podejmował aktywne działania w jego ruchu, co w przypadku udziału w ruchu zakładu górniczego podmiotu, wymaga odpowiedniego współdziałania jednostek. Ponadto, ze względu na ewentualną odpowiedzialność cywilnoprawną za szkody związane z ruchem zakładu górniczego wszystkich podmiotów zaangażowanych w jego działalność, niezmiernie istotne jest ukształtowanie umowy, na podstawie której podmiot wykonywał będzie czynności w ruchu zakładu górniczego tak, aby jasno określała ona zasady wymaganego Prawem geologicznym i górniczym współdziałania pomiędzy przedsiębiorcą i podmiotem.
Konrad Szybalski
Treści dostarcza Kaczor Klimczyk Pucher Wypiór Adwokaci Spółka Partnerska
