Żądanie zbadania rachunkowości oraz działalności spółki jako instrument ochrony wspólnika mniejszościowego w spółce z o.o.
[19.09.2014] W praktyce żądania powołania biegłego rewidenta do zbadania rachunkowości oraz działalności spółki najczęściej spotykane są w ramach sporów korporacyjnych.
Wśród kilku instrumentów ochrony wspólnika mniejszościowego w spółce z o.o. szczególną uwagę należy zwrócić na instytucję żądania zbadania rachunkowości i działalności spółki przez podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych (biegłego rewidenta). Zgodnie z art. 223 kodeksu spółek handlowych (dalej jako "k.s.h.") sąd rejestrowy na żądanie wspólnika lub wspólników reprezentujących co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego może, po wezwaniu zarządu do złożenia oświadczenia, wyznaczyć podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych w celu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki.
Uprawnienie opisane powyżej przysługuje wspólnikowi (wspólnikom) niezależnie od tego czy posiada on indywidualne prawo kontroli, jak również od tego czy w spółce została ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Skorzystanie z tego środka ochrony nie jest również uzależnione od uprzedniego wyczerpania jakiejkolwiek procedury wewnątrz spółkowej, np. w postaci obowiązku uprzedniego zwrócenia się do zgromadzenia wspólników.
W praktyce żądania powołania biegłego rewidenta do zbadania rachunkowości oraz działalności spółki najczęściej spotykane są w ramach sporów korporacyjnych, np. gdy jeden ze wspólników większościowych (lub osoba z nim związana) jest jednocześnie członkiem zarządu, a wspólnik mniejszościowy kwestionuje sposób prowadzenia spraw spółki przez zarząd.
Przepis art. 223 k.s.h. nie precyzuje jakie przesłanki powinny być spełnione aby sąd rejestrowy uwzględnił wniosek wspólnika uprawnionego do wystąpienia z żądaniem zbadania rachunkowości i działalności spółki. Sąd nie jest związany wnioskiem wspólnika, co nie oznacza, że posiada on całkowita dowolność w zakresie uwzględnienia lub oddalenia wniosku. Jeżeli wspólnik udowodni lub przynajmniej uprawdopodobni nieprawidłowości w prowadzeniu rachunkowości lub działalności spółki, sąd rejestrowy powinien uwzględnić wniosek wspólnika, z tym zastrzeżeniem, że zgodnie z art. 223 k.s.h. powinien uprzednio umożliwić zarządowi spółki zajęcie stanowiska. W treści postanowienia o wyznaczeniu biegłego rewidenta powinien również znajdować się zakres badania, którego ma dokonać biegły, niemniej jednak nie wynika to wprost z przepisów k.s.h.
W przypadku wyznaczenia biegłego rewidenta, członkowie organów spółki powinni udzielać biegłemu rewidentowi żądanych przez niego wyjaśnień oraz umożliwić mu m.in. przeglądanie ksiąg i dokumentów spółki oraz dokonanie inwentaryzacji składników aktywów i pasywów spółki na podstawie art. 224 k.s.h. W przypadku nie wypełniania tych obowiązków, członkowie organów spółki muszą liczyć się z ewentualną odpowiedzialnością karną w postaci kary grzywny do kwoty 20 000 zł na podstawie art. 594§1 pkt 4) k.s.h.
Po przeprowadzeniu badania biegły rewident zobligowany jest do sporządzenia oraz złożenia sprawozdania z badania sądowi rejestrowemu, który następnie przesyła jego odpisy wnioskodawcy (żądającemu), zarządowi i radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Przepis art. 225 k.s.h. nie określa w jakim terminie biegły rewident powinien przygotować sprawozdanie z badania rachunkowości i działalności spółki, niemniej jednak w praktyce najczęściej termin ten wynika z postanowienia sądu rejestrowego w sprawie wyznaczenia biegłego.
Koszty badania rachunkowości oraz działalności spółki (w tym wynagrodzenie biegłego rewidenta, które określa sąd rejestrowy) co do zasady ponosi żądający ustanowienia biegłego, co niewątpliwie jest rozwiązaniem dyscyplinującym wspólników przed nadużywaniem instrumentu kontrolnego uregulowanego w art. 223 k.s.h. Jeżeli jednak badanie biegłego rewidenta wykaże nadużycie, niekorzystne dla spółki działanie lub rażące naruszenie prawa bądź umowy spółki, to żądający ma prawo żądać od spółki zwrotu kosztów przeprowadzonego badania.
Na instrument kontroli uregulowany w art. 223 k.s.h. szczególną uwagę powinni zwrócić udziałowcy, którzy nie posiadają indywidualnego prawa kontroli lub nie posiadają swojego przedstawiciela w radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki. W praktyce może się bowiem okazać, iż żądanie zbadania rachunkowości i działalności spółki jest jedynym efektywnym środkiem kontroli po stronie mniejszościowego wspólnika spółki, który umożliwi mu weryfikację działań zarządu.
Michał Klimowicz
Aplikant adwokacki
Treści dostarcza: Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy