Usługa pośrednictwa finansowego w ramach transakcji sekurytyzacyjnej – opodatkowanie VAT
[18.06.2015] Istotą usługi sekurytyzacji wierzytelności świadczonej przez podmiot specjalnego przeznaczenia na rzecz inicjatora procesu jest zapewnienie finansowania inicjatora poprzez zbycie przez niego na rzecz podmiotu specjalnego przeznaczenia wyodrębnionego pakietu wierzytelności kredytowych.
W kontekście opodatkowania opisanej usługi analizę należy rozpocząć od ogólnej definicji przedmiotu opodatkowania. Na podstawie art. 5 ust. 1 u.p.t.u. opodatkowanie podatkiem od towarów i usług ma zastosowanie do odpłatnego świadczenia usług na terytorium Polski. Ustawa nie definiuje pojęcia usługi, jednak zgodnie z jej art. 8 przez świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.
Usługa sekurytyzacji stanowi usługę pośrednictwa finansowego
W przypadku transakcji sekurytyzacyjnej świadczącym omawianą usługę jest nabywca wierzytelności kredytowych, czyli podmiot specjalnego przeznaczenia. Jak zważył skład orzekający WSA w Warszawie w uzasadnieniu wyroku III SA/Wa 1201/07 z dnia 15 października 2007 roku: "Sąd w pełni zgodził się z tezą, że sprzedaż wierzytelności własnej nie może być uznana za świadczenie usług przez zbywcę. U zbywcy zatem nie powstaje z tego tytułu obowiązek podatkowy w zakresie VAT. Niemniej jednak czynność może być objęta ustawą o VAT po stronie nabywcy – jeżeli działa on jako podmiot zajmujący się profesjonalnym obrotem wierzytelnościami. W takim przypadku, czynność ta – jako usługa pośrednictwa finansowego – będzie (po stronie nabywcy) zwolniona z VAT".
W ramach świadczenia usługi sekurytyzacyjnej podmiot specjalnego przeznaczenia wykonuje szereg czynności obejmujących przede wszystkim przekazywanie na rzecz inicjatora środków finansowych pochodzących z obrotu wierzytelnościami. Do czynności tych zalicza się przede wszystkim nabycie wierzytelności kredytowych przez podmiot specjalnego przeznaczenia w ramach cesji wierzytelności, będące jednym ze świadczeń składających się na kompleksową usługę finansową. Przytoczyć w tym miejscu należy fragment uzasadnienia do wyroku III SA/Wa 3887/06 z dnia 2 lutego 2007 roku, w którym Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, iż "istota sekurytyzacji polega na pozyskiwaniu środków finansowych przez emisję wierzycielskich papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, które są przedmiotem sekurytyzacji, np. wierzytelnościami.
Oznacza to, że jeżeli wierzytelności były nabywane w celu sekurytyzacji, tj. w celu ich wykorzystania do wykonania określonych operacji gospodarczych, to (…) nie ma miejsca wyłącznie cesja wierzytelności, lecz cesja która była elementem świadczonej usługi finansowej". W związku z powyższym, działania podejmowane przez podmiot specjalnego przeznaczenia w ramach transakcji sekurytyzacyjnej nie dotyczą wyłącznie samego nabycia wierzytelności kredytowych w ramach cesji. Jak stwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w interpretacji indywidualnej IPPP2/443-441/11/12-9/S/MM z 2011 roku, "cesja stanowi jedynie element – świadczonej przez spółkę celową – szerszej (kompleksowej) usługi pośrednictwa finansowego, związanego z nabywaniem wierzytelności oraz redystrybucją środków finansowych i ograniczeniem ryzyka niewypłacalności dłużników".
Zwolnienie usługi pośrednictwa finansowego od podatku VAT
Przyjmując w oparciu o orzecznictwo polskich sądów administracyjnych, iż czynności dokonywane przez podmiot specjalnego przeznaczenia na rzecz inicjatora transakcji sekurytyzacyjnej stanowią szeroko rozumianą usługę pośrednictwa finansowego, należy wskazać na przewidziane w ustawie o podatku od towarów i usług zwolnienie od opodatkowania, z którego ów usługa korzysta. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług144.
Jednocześnie, należy zwrócić uwagę na przepis art. 43 ust. 15 u.p.t.u, który stanowi, iż zwolnienie wyżej wymienionych usług nie obejmuje czynności ściągania długów, w tym factoringu, usług doradztwa oraz usług w zakresie leasingu145. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do działań podejmowanych przez podmiot specjalnego przeznaczenia, albowiem celem świadczonej przezeń usługi jest nabycie wierzytelności kredytowych inicjatora procesu sekurytyzacji oraz zapewnienie mu źródła finansowania.
Reasumując, usługę świadczoną przez podmiot specjalnego przeznaczenia w transakcji sekurytyzacyjnej należy traktować jako usługę pośrednictwa finansowego, która korzysta ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku od towarów i usług i jednocześnie nie jest objęta wyłączeniami z art. 43 ust. 15 tejże ustawy. Jednak trzeba podkreślić, iż w braku konkretnych przepisów dotyczących usługi sekurytyzacji powstaje wiele niedomówień w tej kwestii, w związku z czym sytuacja podatnika uzależniona jest od stanowisk w danej sprawie zawartych w indywidualnych interpretacjach organów podatkowych.
Anna Sierocka
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
