Zarządzanie ryzykiem walutowym w spółce giełdowej
[05.09.2014] Dobrze przemyślana i konsekwentnie realizowana polityka zarządzania ryzykiem walutowym może wpływać nie tylko na bezpieczeństwo funkcjonowania spółki, ale również na zwiększenie zaufania ze strony jej inwestorów.
Na jakie najistotniejsze elementy procesu zarządzania ryzykiem walutowym warto zwrócić szczególną uwagę, aby proces ten był skuteczny, a zarazem bezpieczny?
Ryzyko walutowe w sposób oczywisty dotyka te spółki, które prowadzą istotną działalność eksportową lub importową. W przypadku takich spółek, transakcje realizowane w walutach obcych występują regularnie i najczęściej w dużej liczbie. Bez trudu można wykazać wpływ transakcji walutowych na wyniki spółki, zatem zarządzanie ryzykiem w tym kontekście, powinno stać się jednym z priorytetów zarządzających.
Z drugiej strony nie można całkowicie zapominać o ryzyku walutowym nawet w przypadku, gdy dana spółka prowadzi podstawową działalność jedynie w walucie krajowej. Potencjalnie pozostają jeszcze realizacje kluczowych inwestycji (np. zakup specjalistycznych urządzeń za granicą), czy też pozyskiwanie niezbędnego finansowania (np. poprzez emisję euroobligacji), w przypadku których wahania kursu walutowego mogą niekorzystnie wpływać na ostateczną rentowność inwestycji, bądź całkowity koszt finansowania. Ryzyko walutowe związane z takimi jednorazowymi ekspozycjami – pomimo swojego sporadycznego charakteru – może być więc bardzo istotne ze względu na skalę transakcji.
Warto przypomnieć, że ekonomicznie ryzyko walutowe obejmuje wszelkie oczekiwane przepływy walutowe identyfikowane przez spółkę w ramach działalności operacyjnej, inwestycyjnej oraz finansowej. Przepływy te obejmują również plany, niezwiązane jeszcze z żadnym ujętym składnikiem bilansu. W związku z tym horyzont ekonomicznego oddziaływania ryzyka walutowego – ujęty w ramach ekspozycji – wykracza poza ramy wyznaczone przez zasady księgowe, stanowiąc jednocześnie podstawę do decyzji dotyczących zabezpieczenia. W związku z tym kluczowym jest, aby spółka identyfikowała w pełni ryzyko walutowe wynikające z zakresu prowadzonej działalności, w tym również z tytułu pojedynczych, acz istotnych transakcji.
Optymalnym modelem jest sytuacja kiedy spółka posiada wdrożony operacyjnie proces, który jest ujęty w ramach formalnej dokumentacji, tj. polityki zarządzania ryzykiem walutowym i obejmuje identyfikację, pomiar i zasady kształtowania strategii zabezpieczającej ekspozycję na ryzyko walutowe.
Podjęte przez spółkę działania w zakresie zabezpieczenia ryzyka walutowego mają swoje bezpośrednie odzwierciedlenie także w sprawozdaniach finansowych. Obowiązujące zasady księgowe powodują, że w przypadku zawarcia pochodnych walutowych instrumentów zabezpieczających spółka pozostaje narażona na tzw. niedopasowanie księgowe (ang. accounting mismatch). Niedopasowanie to wynika z różnych zasad ujęcia pozycji zabezpieczanej i instrumentu zabezpieczającego, co skutkuje powstaniem "sztucznej" zmienności w rachunku zysków i strat w sprawozdaniu finansowym – i to pomimo osiągnięcia ekonomicznie skutecznego zabezpieczenia.
W związku z powyższym, spółki rozważające zastosowanie instrumentów pochodnych bardzo często – w ostatecznej decyzji dotyczącej wyboru strategii zabezpieczającej – biorą pod uwagę możliwość zastosowania tzw. rachunkowości zabezpieczeń (ang. hedge accounting). Rachunkowość zabezpieczeń pozwala na zmianę zasad ujęcia księgowego, pozycji zabezpieczanej, albo instrumentu zabezpieczającego w taki sposób, aby prezentacja strategii zabezpieczającej w sprawozdaniu finansowym odpowiadała w maksymalnym stopniu jej treści ekonomicznej.
W ten sposób spółki radzą sobie skutecznie z niedopasowaniem księgowym i jego prezentacyjnymi skutkami. Nie mniej jednak, stosowanie rachunkowości zabezpieczeń jest opcjonalne i obliguje spółkę do spełnienia określonych wymagań związanych z formalną dokumentacją w zakresie strategii zabezpieczającej oraz okresowym testowaniem jej efektywności. Wymagania ujęte w MSR 39 powodują, że w przypadku niektórych strategii zabezpieczających, zapewnienie pożądanego efektu końcowego wymaga od zarządzających spółkami gruntownej wiedzy praktycznej i doświadczenia.
Na koniec warto zwrócić uwagę, iż spółki zgodnie z wymaganiami MSSF 7 powinny ujawniać w sprawozdaniu finansowym informacje ilościowe i jakościowe w zakresie ekspozycji na ryzyko walutowe oraz o przyjętej strategii zarządzania tym ryzykiem (w tym informacje dotyczące zastosowania rachunkowości zabezpieczeń). Zakres i możliwy sposób prezentacji informacji to temat na całkiem odrębne rozważania. Jeżeli jednak spółka posiada znaczącą ekspozycję na ryzyko walutowe, którym zarządza w ramach określonej strategii, wówczas zastosowanie rachunkowości zabezpieczeń oraz odpowiednie ujawnienia w sprawozdaniu finansowym mogą posłużyć jako jedno z narzędzi do budowania zaufania wśród inwestorów.
Autorzy:
Andrzej Gałkowski, Dyrektor w Dziale Usług Doradczych, Szef Zespołu ds. Zarządzania Ryzykiem Finansowym w KPMG w Polsce
Paweł Szołucha, Menedżer w Dziale Usług Doradczych w Zespole ds. Zarządzania Ryzykiem Finansowym w KPMG w Polsce
Treści dostarcza: KPMG
