Rekompensata za koszty odzyskiwania należności po zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych
[31.03.2016] Ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych.
Ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (zwanej dalej jako "ustawa") stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz. Urz. UE L 48 z 23.02.2011, str. 1) (zwanej dalej jako "dyrektywa"). W motywach dyrektywy wskazano, że wiele płatności w transakcjach handlowych między podmiotami gospodarczymi dokonywanych jest po terminie uzgodnionym w umowie lub określonym w ogólnych warunkach handlowych.
Mimo dostarczenia towarów oraz wykonania usług zgodnie z umową należności wynikające z wystawionych faktur płacone są po uzgodnionym przez strony terminie zapłaty. Takie opóźnienia w płatnościach mają negatywny wpływ na płynność finansową i komplikują zarządzanie finansami przedsiębiorstw. W przypadku opóźnień w płatnościach dyrektywa powinna umożliwiać wierzycielowi naliczanie odsetek za takie opóźnienia w płatnościach bez uprzedniego powiadomienia o niedokonaniu płatności lub innego podobnego powiadomienia przypominającego dłużnikowi o obowiązku zapłaty (motyw nr 16 dyrektywy).
Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy Państwa członkowskie zapewniają, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 EUR w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych. Oprócz wskazanej w zdaniu poprzednim stałej kwoty, wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające tę stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika. Mogłoby to obejmować koszty poniesione między innymi w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej (art. 6 ust. 3 dyrektywy).
Powyższa regulacja finalnie w zbliżonej treściowo wersji znalazła się w polskiej ustawie. Jednakże, pierwotne brzmienie art. 10 ustawy powodowało szereg problemów interpretacyjnych. Brak było jednolitego stanowiska sądów powszechnych rozstrzygających kwestię rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w kwocie 40 EUR. W związku z pojawiającymi się wątpliwościami interpretacyjnymi, przepis ten na mocy ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 października 2015 roku (zwanej dalej jako "ustawa zmieniająca"), został znowelizowany. W uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej można przeczytać, że nowelizacja podyktowana jest m.in. potrzebą zapewnienia jej zgodności z dyrektywą.
Kwota 40 EUR, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy, stanowi rodzaj rekompensaty za koszty podejmowanych przez wierzyciela własnych działań na rzecz odzyskiwania należności. Jest to kwota ryczałtowa, możliwość jej dochodzenia nie jest uwarunkowana spełnieniem jakichkolwiek dodatkowych przesłanek. W pierwotnej wersji przepisu ustawa stanowiła, że w przypadku gdy koszty odzyskiwania należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie w transakcji handlowej przekroczą kwotę 40 EUR, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, pomniejszonych o tę kwotę. Zdarzało się, że część sądów dokonywała umniejszenia kosztów procesu o kwotę 40 EUR i zasądzało ją jako należność główną. Inne natomiast, kwotę 40 EUR doliczały do wartości przedmiotu sporu. Jeszcze inne, kwotę 40 EUR uwzględniały w ramach zasądzanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
W takim wypadku, wierzyciel nie otrzymywał z tytułu rekompensaty za odzyskiwane należności kwoty 40 EUR, ponieważ była ona elementem zasądzanych kosztów zastępstwa procesowego. Powyższe wydaje się być niezgodne z treścią art. 6 ust. 3 dyrektywy. Przepis art. 10 ustawy po nowelizacji prawdopodobnie już ostatecznie rozstrzygnął powyższy problem. Obecnie przepis stanowi, że oprócz kwoty 40 EUR wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę. Uprawnienie do kwoty, o której mowa w ust. 1, przysługuje od transakcji handlowej.
Jak wynika z uzasadnienia do ustawy zmieniającej, chodzi tutaj o koszty odzyskiwania należności związane ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej. Ustawodawca zrezygnował tym samym z pomniejszania kosztów postępowania sądowego, a zatem w sposób prawidłowy implementował art. 6 ust. 3 dyrektywy. Tym samym, z całą stanowczością stwierdzić należy, że wierzycielowi poza należnością główną zasądzoną wraz z kosztami procesu, należy się również rekompensata za koszty odzyskiwania należności w zryczałtowanej wartości 40 EUR od każdej transakcji handlowej bądź też w kwocie wyższej, jeśli poniesione koszty odzyskiwania należności były uzasadnione.
Typowym przykładem takich kosztów jest skorzystanie przez wierzyciela z usług firmy windykacyjnej, która na etapie przedprocesowym, w ramach prawnie dozwolonych środków, czyni starania w celu odzyskania należności na rzecz swojego klienta. Tak jak wskazano to powyżej, koniecznym jest, aby te dodatkowe koszty miały charakter uzasadniony. Tylko bowiem w taki sposób będzie można uniknąć ewentualnych nadużyć związanych z nadmiernym obciążaniem dłużnika z tytułu kosztów windykacji.
Mając na uwadze powyższe, za trafne należy uznać stanowisko zezwalające na zasądzenie przez sąd dodatkowych kosztów stanowiących rekompensatę za koszty odzyskiwania należności obok kosztów zastępstwa procesowego zasądzanych według norm przepisanych. Obecne brzmienie ustawy nie zawiera już bowiem obowiązku umniejszenia kosztów postępowania sądowego.
autor: Kamil Robert, radca prawny
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
