Wydatki poniesione w związku z podwyższeniem kapitału oraz emisją akcji a koszty uzyskania przychodów
[17.09.2015] Jedynie wydatki związane z emisją nowych akcji, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego, nie są kosztami uzyskania przychodu. Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 22 maja 2015 r. (sygn. II FSK 1121/13).
Wyrok ten wpisuje się w linię orzeczniczą, zapoczątkowaną uchwałą NSA podjętą w składzie siedmiu sędziów z dnia 24 stycznia 2011 r. (sygn. II FPS 6/10).
Przebieg postępowania
Spółka akcyjna wystąpiła do organu podatkowego z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie uznania szeregu wydatków poniesionych w związku z pozyskaniem kapitału przez emisję akcji za koszty uzyskania przychodu. Organ podzielił stanowisko spółki co do nieuznania części kosztów za koszty uzyskania przychodu oraz nie zgodził się na uznanie pozostałych wydatków za koszty podatkowe, pośrednio związane z przychodami (interpretacja indywidulana z dnia 5 grudnia 2011 r., nr IPPB3/423-774/11-3/MC). Spółka zaskarżyła przedmiotową interpretację w zakresie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sąd uwzględnił skargę i uchylił interpretację w zaskarżonej części (wyrok z dnia 14 grudnia 2012 r., sygn. III SA/Wa 1258/12). Organ wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, która została oddalona (wyrok z dnia 22 maja 2015, sygn. II FSK 1121/13). NSA potwierdził tym samym stanowisko podatnika.
Sporne wydatki
Za wydatki bezpośrednio związane z podwyższeniem kapitału, których nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu, uznane zostały zarówno przez organ podatkowy jak i sądy rozpoznające sprawę:
- opłaty notarialne; podatek od czynności cywilnoprawnych;
- opłaty ponoszone na rzecz Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (dalej: GPW);
- opłaty ponoszone na rzecz Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. (dalej: KDPW);
- opłaty związane z drukiem i dystrybucją prospektu emisyjnego;
- koszty wynagrodzenia za świadczone na rzecz spółki usługi doradztwa prawnego, związanego z przygotowaniem prospektu emisyjnego;
- wynagrodzenie za usługi zakupione od domów maklerskich:
- pełnienie funkcji podmiotów pośredniczących w oferowaniu akcji;
- usługi związane ze sporządzeniem prospektu emisyjnego.
Pozostałe wydatki, choć zakwestionowane przez organ podatkowych, to jednak uznane zostały przez sądy za takie, które mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu jako koszty pośrednie, dotyczące bieżącej działalności spółki:
1. wynagrodzenie za usługi zakupione od domów maklerskich (czynności dodatkowe) jak np.:
- przygotowanie oraz złożenie w imieniu spółki wniosku do zarządu GPW o dopuszczenie i wprowadzenie akcji, praw poboru akcji oraz praw do akcji do obrotu giełdowego;
- przygotowanie oraz złożenie wniosku o rejestrację akcji, praw poboru akcji oraz praw do akcji w KDPW;
- przyjmowanie zapisów i wpłat na akcje od akcjonariuszy spółki oraz od innych inwestorów;
- rozliczenie oferty publicznej, przygotowanie i obsługa przydziału akcji;
- konsultacja i pomoc w sporządzaniu aneksów do prospektu emisyjnego oraz wniosków o ich zatwierdzenie w rozumieniu ustawy o ofercie,
- wykonanie innych prac zwyczajowo wykonywanych przez oferującego;
2. koszty wynagrodzenia za świadczone na rzecz spółki usługi doradztwa prawnego, jak m.in.:
- sporządzenie memorandum opisującego aspekty prawne rozważanych przez spółkę sposobów podwyższenia kapitału zakładowego,
- przygotowanie projektów uchwał emisyjnych walnego zgromadzenia,
- dokonanie analizy prawnej dokumentów korporacyjnych spółki oraz wskazanych przez spółkę umów pod kątem ich wpływu na możliwość przeprowadzenia podwyższenia kapitału zakładowego przez spółkę oraz jego wielkości,
- doradztwo prawne przy negocjowaniu umowy dotyczącej oferowania i plasowania akcji z oferującymi,
- doradztwo oraz wsparcie od strony prawnej w kontaktach z największym akcjonariuszem spółki w związku z ofertą publiczną,
- doradztwo w zakresie podejmowania uchwał związanych z ofertą publiczną przez organy spółki,
- współuczestnictwo oraz reprezentowanie prawne spółki w postępowaniach dotyczących:
– zatwierdzenia prospektu emisyjnego spółki przez KNF,
– dematerializacji i rejestracji akcji w depozycie papierów wartościowych prowadzonym przez KDPW oraz
– dopuszczenia i wprowadzenia akcji spółki do obrotu na rynku regulowanym prowadzonym przez GPW,
3. wynagrodzenie za usługi audytorskie świadczone na rzecz spółki w zakresie wystawienia przez audytora listów gwarancyjnych;
4. wynagrodzenie dla podmiotu świadczącego na rzecz spółki usługi public relations wspierające proces emisji akcji;
5. koszty reklam zamieszczanych w serwisach internetowych oraz emitowanych w telewizji;
6. koszty związane ze stworzeniem repozytorium dokumentów prawnych (aplikacji elektronicznej stworzonej w celu ułatwienia komunikacji pomiędzy spółką i podmiotami zaangażowanymi w proces emisji akcji, a także zapewnienia bezpieczeństwa i poufności przesyłanych materiałów roboczych);
7. koszty związane z zakupem dysków pamięci zewnętrznej w celu przekazywania informacji pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w proces emisji akcji a spółką;
8. koszty związane z obsługą spotkań w salach konferencyjnych spółki (kawa, herbata, woda, ciastka), związanych z organizacją projektu emisji akcji;
9. premie dla pracowników zaangażowanych w proces emisji akcji w uznaniu za ich pracę nad tym procesem.
Podstawa prawna i orzecznictwo
Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów z jakich dochód ten został osiągnięty (art. 7 ust. 1 ustawy o CIT). Art. 12 ust. 4 ustawy o CIT wskazuje katalog przysporzeń, które nie są przychodem; w pkt 4 tego ustępu ustawodawca wymienił przychody otrzymane na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, funduszu udziałowego albo funduszu założycielskiego, albo funduszu statutowego w banku państwowym, albo funduszu organizacyjnego ubezpieczyciela. Z kolei art. 15 ust. 1 ustawy o CIT wskazuje, że kosztami uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy.
Problem kwalifikacji kosztów ponoszonych w związku z podnoszeniem kapitału zakładowego stanowił źródło rozbieżności zarówno w interpretacjach organów podatkowych, jak i orzecznictwie sądów administracyjnych. Rozstrzygającą okazała się uchwała NSA podjęta w składzie siedmiu sędziów z dnia 24 stycznia 2011 r. (sygn. II FPS 6/10). NSA stwierdził, że tylko wydatki związane z emisją nowych akcji, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego, nie są kosztami uzyskania przychodu, stosownie do reguł wyrażonych w treści art. 12 ust. 4 pkt 4 i art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o CIT w zw. z art. 15 ust. 1 tej ustawy. NSA stanął na stanowisku, że takimi wydatkami, tj. niebędącymi kosztami uzyskania przychodu, są:
- opłaty notarialne,
- opłaty sądowe,
- podatek od czynności cywilnoprawnych,
- w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego w drodze emisji nowych akcji przez IPO: opłaty giełdowe, koszty druku dokumentów akcyjnych, koszty sporządzenia, drukowania oraz dystrybucji prospektu emisyjnego lub jego skróconej wersji oraz koszty oferowania papierów wartościowych.
Podobne stanowisko wyrażone zostało przez WSA w Warszawie w wyroku z dnia 1 marca 2011 r. (sygn. III SA/Wa 1750/10) oraz w wyroku NSA z dnia 22 marca 2011 r. (sygn. II FSK 1536/09).
Pozostałe koszty związane z podwyższeniem kapitału zakładowego oraz emisją nowych akcji są kosztami uzyskania przychodu w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Na temat poszczególnych wydatków wypowiadały się sądy administracyjne (np. WSA w Łodzi w wyroku z dnia 20 kwietnia 2011 r., sygn. I SA/Łd 1442/10; WSA w Warszawie w wyroku z dnia 1 marca 2011 r., sygn. III SA/Wa 1750/10; WSA w Krakowie w wyroku z dnia 19 maja 2011 r., sygn. I SA/Kr 1687/10).
Wnioski
Choć organy podatkowe nadal próbują dyskwalifikować pewne wydatki poniesione w związku z emisją akcji jako koszty (pośrednie) uzyskania przychodu, orzecznictwo sądowe prezentuje jednolite stanowisko: jedynie wydatki związane z emisją nowych akcji, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego, nie są kosztami uzyskania przychodu. Warto zauważyć, że rozpoznający skargę spółki WSA w Warszawie skrytykował stanowisko organu argumentującego, że uchwała NSA z dnia 24 stycznia 2011 r. (sygn. II FPS 6/10) "nie ma (…) charakteru bezwzględnie wiążącego" dla organu.
Zdaniem Sądu, jest to naruszenie art. 14e § 1 Ordynacji podatkowej, który zobowiązuje organ do uwzględniania orzecznictwa sądów administracyjnych przy wydawaniu indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego. Pozostaje mieć nadzieję, że organy podatkowe zaczną zmieniać swoje stanowisko i uwzględniać przy wydawaniu interpretacji indywidualnych utrwalone już orzecznictwo sądów administracyjnych.
Jacek Kendysz
Treści dostarcza: Rödl & Partner