Ochrona kapitału zakładowego spółki z o.o.

Ochrona kapitału zakładowego spółki z o.o.

[08.06.2016] Ustalona w umowie spółki z o.o. kwota kapitału zakładowego nie tylko wskazuje minimalną wysokość zobowiązania wspólników do wniesienia wkładów do spółki, ale również wyznacza granicę dopuszczalnego rozporządzania majątkiem spółki na rzecz wspólników.

Ponieważ trakcie funkcjonowania spółki jej kapitał zakładowy jest nienaruszalny, nie może zostać wypłacony pod jakimkolwiek tytułem na rzecz wspólników. Powyższe oznacza, że dysponowanie składnikami kapitału własnego spółki na rzecz jej wspólników musi być sformalizowane, wymaga bezpośredniej podstawy w przepisach kodeksu spółek handlowych. Ochronę stałości kapitału zakładowego mają zapewnić bezwzględnie obowiązujące przepisy KSH, które wyraźnie wskazują zakres dopuszczalnych przesunięć majątkowych pomiędzy spółką i wspólnikami i maja na celu zapobieżenie umniejszeniu majątku spółki na rzecz jej wspólników.

Ponadto podstawową instytucją wzmacniającą ochronę pokrycia kapitału zakładowego jest wyrażony w art. 189 § 1 KSH zakaz zwrotu wkładów wniesionych przez wspólników na pokrycie praw udziałowych. Zgodnie z brzmieniem powyższego przepisu, "w czasie trwania spółki nie wolno zwracać wspólnikom wniesionych wkładów tak w całości, jak i w części". Zakazem objęte są zarówno wkłady pieniężne, jak i niepieniężne. Ponadto z uwagi na fakt, iż wkład nie musi pokrywać się z wartością nominalną obejmowanego przez wspólnika udziału, w doktrynie przyjmuje się, iż pojęciem wkładu objęta jest również nadwyżka ponad nominalną wartość udziału (agio), która została przekazana na kapitał zapasowy.

Pojęcie zakazu zwrotu wniesionych wkładów w doktrynie jest rozumiane szeroko. Zakazane są więc wszelkie świadczenia z majątku spółki na rzecz wspólników oraz takie sposoby korzystania z wkładu, które mogłyby w istocie stanowić formę zwrotu, "spłaty" wspólnika. Będą to świadczenia na linii wspólnik-spółka, które będą wzajemnie nierównoważne, np. sprzedaż wkładu rzeczowego wspólnikowi za cenę niższa niż cena rynkowa, nieodpłatne udostepnienie wspólnikowi wkładu do użytkowania czy nieoprocentowana pożyczka udzielona wspólnikowi przez spółkę.

Zaznaczyć  należy, że zakaz objęty art. 189 § 1 KSH nie będzie dotyczył ekwiwalentnych transferów wkładu do majątku wspólnika, a więc takich które uwzględniać będą ceny rynkowe. Zgodnie z przyjętymi poglądami doktryny zakazanym zwrotem wkładu nie będzie np. sprzedaż wspólnikowi nieruchomości wniesionej jako wkład do spółki przez wspólnika za cenę odpowiadającą wartości rynkowej tej nieruchomości.

Kolejnym instrumentem chroniącym nienaruszalność kapitału zakładowego spółki z o.o. jest wyrażony w art. 189 § 2 KSH zakaz wypłat z majątku spółki potrzebnego do pełnego pokrycia kapitału zakładowego. W myśl art. 189 § 2 KSH "wspólnicy nie mogą otrzymywać z jakiegokolwiek tytułu wypłat z majątku spółki potrzebnego do pełnego pokrycia kapitału zakładowego".

Ponieważ zakaz świadczeń obejmuje wypłaty z jakiegokolwiek tytułu prawnego oznacza to, że jego dyspozycją objęte będą wszelkie wypłaty- zarówno wynikające ze stosunku spółki, jak i z tytułów pozaspółkowych (np. pożyczki udzielone spółce, zapłata za towary, świadczenia jednorazowe). Pamiętać należy, że konsekwencją objęcia zakazem na podstawie art. 189 § 2 KSH wypłat wynikających ze stosunku spółki jest np. konieczność wstrzymania wypłaty dywidendy w sytuacji, gdyby taka wypłata naruszała majątek potrzebny do pokrycia kapitału zakładowego. Szczególna jest również sytuacja wspólników, których ze spółką łączy stosunek pracy, bowiem spółka działając zgodnie z art.189 § 2 KSH zobowiązana będzie wstrzymać także świadczenia wynikające z takiego stosunku pracy, gdyby miało to uszczuplić kapitał zakładowy.

Zgodnie z niedawnym orzeczeniem Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 22 kwietnia 2015 r., III CSK 284/14) majątek spółki potrzebny do pełnego pokrycia kapitału zakładowego określa wartość netto majątku spółki. Jak wskazuje Sąd Najwyższy, wartość majątku netto ustala się przez odjęcie od wartości majątku brutto (tj. wszystkich aktywów) sumy rzeczywistych długów. Sąd Najwyższy uznaje, że kapitał zakładowy będzie pokryty w pełni tylko wówczas, gdy wartość majątku netto równa się statutowej wysokości kapitału zakładowego. Następnie w przedmiotowym wyroku SN stwierdza, że jeżeli suma wolnych aktywów jest mniejsza od kwoty kapitału zakładowego, spółka znajduje się w tzw. stanie podbilansowym (spółka wykazuje stratę bilansową pomniejszającą jej kapitał własny), co oznacza, że zgodnie z art. 189 § 2 KSH wyłączone jest dokonywanie na rzecz wspólników wypłat pod jakimkolwiek tytułem.

Konsekwencje dokonania opisanych powyżej bezprawnych wypłat określa art. 198 KSH. W sytuacji, gdy wspólnik otrzyma wypłatę wbrew dyspozycji art. 189 § 1 lub 2 KSH obowiązany jest on do jej zwrotu. Ponadto, zgodnie z treścią art. 198 § 1 KSH za zwrot wypłat spółce solidarnie ze wspólnikiem odpowiadają są także członkowie organów spółki, którzy za taką wypłatę ponoszą odpowiedzialność.

Treści dostarcza: Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy

Oceń ten artykuł: