Nowe obowiązki pracodawcy – nowelizacja przepisów prawa pracy dotyczących obowiązku potwierdzenia warunków zatrudnienia
[11.10.2016] Z dniem 1 września 2016 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy z dnia 13 maja 2016 r. Nowelizacja zakłada zmiany w zakresie potwierdzania przez pracodawców warunków zatrudnienia.
Do Kodeksu pracy wprowadzony został obowiązek potwierdzania pracownikowi na piśmie podstawowych ustaleń związanych z zawarciem umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy, odmiennie niż miało to miejsce do 31 sierpnia 2016 r. – najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy.
Dotychczasowe regulacje w sposób niewystarczający chroniły prawa pracowników oraz powodowały liczne nadużycia ze strony pracodawców. Zdezaktualizowane przepisy były niekorzystne również dla pracodawców, co gorsza – tych uczciwych. Ponosili oni bowiem wyższe koszty pracy, co zmniejszało ich atrakcyjność na rynku.
Istotnym bodźcem do dokonania zmian w tym zakresie były przede wszystkim niepokojące sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy, które ukazywały wysoki stopień występowania zjawiska nielegalnego zatrudnienia polegającego na powierzaniu pracy bez potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy o pracę i jej warunków oraz niezgłoszeniu pracownika do ubezpieczenia społecznego. Takie, nielegalne, zachowania pracodawcy umożliwiał uprzednio obowiązujący zapis, którego interpretacja dopuszczała potwierdzenie pracownikowi na piśmie ustaleń dotyczących warunków zatrudnienia do końca pierwszego dnia, w którym pracownik rozpoczął pracę. Nieuczciwi pracodawcy, wykorzystując niefortunne sformułowanie albo nie dopełniali swoich obowiązków w zakresie potwierdzania warunków zatrudnienia w ogóle albo wręczali pracownikowi wymagane dokumenty w dniu kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, twierdząc przy tym, że dany pracownik rozpoczął pracę właśnie w dniu kontroli.
W celu zwiększenia ochrony praw pracowników nowelizacji uległ art. 29 § 2 Kodeksu pracy, który w brzmieniu do 31 sierpnia 2016 r. stanowił, że jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Od 1 września 2016 r. omawiany przepis nakazuje pracodawcy w sytuacji, gdy umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, potwierdzenie pracownikowi na piśmie ustaleń co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków przed dopuszczeniem pracownika do pracy.
Obowiązujący przed 1 września 2016 przepis de facto dawał pracodawcom swobodę wyboru momentu potwierdzenia na piśmie warunków zatrudnienia pracownikowi, przepis w obecnym brzmieniu odbiera możliwość dopuszczenia pracownika do pracy przed dopełnieniem obowiązków wynikających z przepisu art. 29 § 2 Kodeksu pracy bez narażania się na grzywnę.
Ustawodawca zmienił bowiem także brzmienie art. 281 pkt 2 Kodeksu pracy wprowadzającego karę grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł za niepotwierdzenie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Przed nowelizacją tożsama kara groziła pracodawcy za nie potwierdzenie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę. Brak dookreślenia momentu przekazania wymaganych dokumentów dawał pracodawcom możliwość uniknięcia sankcji poprzez wskazanie dowolnego dnia jako pierwszego dnia pracy danego pracownika.
Omawiana zmiana objęła także art. 1043 § 2 Kodeksu pracy, który w obecnym brzmieniu nakazuje pracodawcy zapoznać pracownika z treścią regulaminu pracy przed dopuszczeniem go do pracy, a nie przed rozpoczęciem przez niego pracy, jak miało to miejsce w poprzednim stanie prawnym. Analogiczna zmiana nastąpiła w art. 2001 § 5 Kodeksu pracy, który zobowiązuje pracodawcę do zapoznania młodocianego z wykazem lekkich prac przed dopuszczeniem go do pracy, a nie przed rozpoczęciem przez niego pracy. Powyższe dwie zmiany, choć wydają się być kosmetyczne, mają na celu ujednolicenie nomenklatury Kodeksu pracy w zakresie obowiązków pracodawcy przed dopuszczeniem pracownika do jej wykonywania.
Prognozuje się, że wprowadzone zmiany nastręczą pracodawcom obaw przed karami finansowymi, co w rezultacie przyczyni się do zmniejszenia nielegalnego zatrudniania pracowników, którzy, poprzez legalne zatrudnienie uzyskają ubezpieczenie społeczne, a także, czy też przede wszystkim – będą mogli korzystać z uprawnień kodeksowych, takich jak na przykład urlop macierzyński, czy wypoczynkowy.
W uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy z dnia 13 maja 2016 r. znajduje się informacja, iż osiąganie zamierzonych celów będzie monitorowane. Ocena skuteczności regulacji w zakresie walki z nielegalnym zatrudnieniem będzie przeprowadzona z wykorzystaniem danych Głównego Urzędu Statystycznego na temat liczby pracujących w szarej strefie, w szczególności w kolejnych opracowaniach Głównego Urzędu Statystycznego "Praca nierejestrowana". Ponadto wyniki kontroli legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej, w tym w zakresie potwierdzania na piśmie w wymaganym terminie rodzaju i warunków umowy o pracę, będą przedstawiane w Sprawozdaniach z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w kolejnych latach.
Należy jednak pamiętać, na co również wskazuje się w uzasadnieniu w/w ustawy, iż pracownicy legalnie zatrudnieni będą ponosić część kosztów związanych z oskładkowaniem umów oraz odprowadzeniem podatku od uzyskanego dochodu. W praktyce oznacza niższe wynagrodzenie netto. Nietrudne do przewidzenia jest również to, że zarówno pracodawcy, jak i pracownicy będą starali się obejść nowe przepisy poprzez zawieranie umów cywilnoprawnych lub też zawieranie umów o pracę, ale w zmniejszonym wymiarze czasu pracy.
Agata Grochowska, LL.M.
aplikant radcowski
Treści dostarcza von Zanthier Kancelaria Prawnicza sp.k.