Najem pojazdu zastępczego z ubezpieczenia OC sprawcy szkody – aspekty praktyczne
[08.03.2016] Należy zwrócić uwagę, że w ramach ubezpieczenia OC sprawcy szkody, poszkodowany może wynająć pojazd zastępczy w przypadku braku możliwości korzystania z pojazdu uszkodzonego.
Jednak nie wszystkie koszty podlegają refundacji i należy mieć na uwadze m. in. klasę pojazdu uszkodzonego i pojazdu najmowanego, okres najmu oraz brak możliwości skorzystania z innego pojazdu.
W dzisiejszych czasach posiadanie pojazdu mechanicznego, nie stanowi przejawu luksusu, a pojazd taki bywa niezbędny w życiu prywatnym czy do prowadzenia działalności gospodarczej. Pogląd taki jest powszechny w orzecznictwie sądów powszechnych, które stwierdzają, że odpowiedzialność za szkodę w postaci kosztów najmu pojazdu zastępczego ubezpieczyciel ponosi jedynie w takim zakresie, w jakim najem pojazdu zastępczego pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem wyrządzającym szkodę.
Należy jednak podkreślić, że odpowiedzialność ubezpieczyciela obejmuje jedynie celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty najmu pojazdu zastępczego. W praktyce ubezpieczyciele w oparciu o powyższą zasadę jak i zasadę tzw. minimalizacji rozmiaru szkody przez poszkodowanego, często odmawiają refundacji części kosztów najmu pojazdu zastępczego, a niekiedy również kwestionują roszczenie co do zasady.
Na początku należy dokonać analizy, czy najem pojazdu zastępczego jest uzasadniony co do zasady (w aspekcie konkretnej sprawy). W orzecznictwie przyjmuje się pogląd, że poszkodowany nie musi wykazywać, że pojazd jest mu potrzebny w życiu codziennym. Jednakże, należy mieć na uwadze, że ubezpieczyciele nie zawsze przeprowadzają postępowanie likwidacyjne w duchu obowiązującej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, a rozsądne podejście do tematu najmu pojazdu zastępczego, umożliwi oszczędzenie czasu i nerwów.
W praktyce ubezpieczyciele kwestionują najem pojazdu zastępczego, w przypadku dysponowania przez poszkodowanego innym pojazdem i możliwości korzystania z niego w takim zakresie jak z pojazdu uszkodzonego. Nie stając w obronie ubezpieczycieli, należy zauważyć, że stanowisko to znajduje uzasadnienie w świetle zasady minimalizacji szkody, bo czy zasadnym jest wynajęcie pojazdu zastępczego przez poszkodowanego, który dysponuje jeszcze jednym tego typu pojazdem i może z niego korzystać w sposób nieskrępowany.
Oczywiście niekiedy przedsiębiorstwa posiadają wiele samochodów w swojej flocie, jednakże wszystkie są niezbędne do prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej, czy też rodzina posiada więcej niż jeden pojazd, ale każdy z nich jest używany przez innego członka rodziny – w takich sytuacjach mamy do czynienia z uzasadnionym najmem pojazdu zastępczego. Jednakże w sytuacji gdy na parkingu firmowym mamy dostępny nieużywany samochód, czy w rodzinnym garażu stoi nieużywany przez nikogo pojazd, to warto zastanowić się czy celowym jest najem pojazdu zastępczego, by nie narazić się potem na długotrwały spór z ubezpieczycielem.
Wynajmując pojazd zastępczy należy mieć na uwadze również inne aspekty, z których kluczowymi są: klasa pojazdu uszkodzonego i klasa pojazdu najmowanego oraz okres najmu pojazdu.
Powszechnie klasy samochodów, w oparciu o podział na segmenty rynkowe, określa się literami od A do F (od samochodów miejskich po luksusowe). Dokonując analizy celowych i uzasadnionych kosztów pojazdu zastępczego, należy mieć na uwadze utrwalone stanowisko, że poszkodowany może wynająć pojazd zastępczy odpowiadający klasie pojazdu uszkodzonego lub klasy niższej. Znajduje to uzasadnienie w funkcji restytucyjnej odszkodowania. Szkoda majątkowa w postaci braku możliwości korzystania z rzeczy, w przypadku najmu pojazdu klasy wyższej niż pojazd uszkodzony, nie zostałaby tylko naprawiona ale de facto doszłoby do bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego kosztem ubezpieczyciela, gdyż przez okres najmu dysponowałby on pojazdem w lepszym, o większej wartości. Co do uzasadnionego okresu najmu pojazdu zastępczego, to sytuacja wygląda różnie w przypadku wystąpienia szkody częściowej i całkowitej.
Przy szkodzie całkowitej dotychczasowo przyjęto pogląd, że uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego obejmuje okres od dnia wynajęcia pojazdu zastępczego do dnia, w którym poszkodowany mógł nabyć analogiczny pojazd, ale nie później niż do dnia otrzymania świadczenia odszkodowawczego za szkodę całkowitą w pojeździe. Jednakże w uchwale z dnia 22 listopada 2013 r. sygn. akt III CZP 76/13, Sąd Najwyższy zrewidował niejako dotychczasowe stanowisko, wskazując, że nie podziela dotychczasowego poglądu jakoby najem pojazdu zastępczego był uzasadniony jedynie do dnia otrzymania świadczenia odszkodowawczego, uzasadniając to faktem pogorszenia sytuacji prawnej posiadacza, który poniósł szkodę całkowitą w porównaniu do posiadacza, którego pojazd podlega naprawieniu.
Jest to jednak pogląd dość kontrowersyjny, który nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w praktyce sądów powszechnych, stąd też za okres końcowy uzasadnionego okresu najmu pojazdu zastępczego przy szkodzie całkowitej najbezpieczniej przyjąć dzień w którym poszkodowany mógł nabyć analogiczny pojazd, ale nie później niż do dnia otrzymania świadczenia odszkodowawczego.
Przy tzw. szkodzie częściowej, przyjmuje się, że poszkodowany może domagać się zwrotu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego za cały okres niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu, w którym nie mógł on korzystać z uszkodzonego pojazdu. Pojęcie "czas niezbędny do dokonania naprawy" jest sformułowaniem o stosunkowo szerokim znaczeniu i obejmuje m. in. zgłoszenie szkody, czynności likwidacyjne ubezpieczyciela oraz związane z tymi czynnościami okresy oczekiwania (oględziny czy akceptacja kosztorysu naprawy), okres rzeczywistej naprawy (z uwzględnieniem organizacji pracy zakładu naprawczego np. dni wolnych od pracy), a także takie elementy jak czas potrzebny na odholowanie pojazdu do warsztatu czy przygotowanie pojazdu do odbioru przez klienta. W praktyce wiele z tych aspektów bywa kwestionowanych w toku likwidacji szkody przez ubezpieczycieli, którzy często dokonują wypłaty świadczeń odszkodowawczych w oparciu o tzw. technologiczny czas naprawy, a nie o czas rzeczywistej naprawy.
Powyższe pozostaje bez znaczenia i jedynie w przypadku wykazania, że proces naprawy uległ przedłużeniu z winy poszkodowanego lub zakładu naprawczego, może dojść do uzasadnionego obniżenia należnego odszkodowania. Można więc przyjąć, że najem pojazdu zastępczego przy szkodzie częściowej obejmuje okres od dnia zdarzenia powodującego szkodę do dnia zakończenia naprawy i wydania pojazdu poszkodowanemu.
aplikant radcowski Łukasz Roszko
Treści dostarcza: Kancelaria Radców Prawnych Krzysztof Kardasz Sławomir Staszak s.c.
