Nowelizacja przepisów dotyczących mediacji w sprawach cywilnych
[14.12.2015] Z dniem 1 stycznia 2016 roku wchodzą w życie nowe regulacje dotyczące instytucji mediacji w polskim postępowaniu cywilnym.
Zostały one wprowadzone ustawą o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów z dnia 10 września 2015 (Dz. U. z 2015r. poz. 1595, dalej: "ustawa nowelizująca"), która zmienia w tym zakresie ustawę z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. 1964 Nr 43 poz. 296 z późn. zm., dalej: "KPC").
Nowa regulacja pozwala na skierowanie sprawy do mediacji przez sąd na każdym etapie postępowania (nowy art. 183 8 § 1 KPC), dotychczas było to bowiem możliwe tylko do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, a po jej zamknięciu mogło to nastąpić jedynie na zgodny wniosek stron.
Istotną zmianą jaką wprowadza ustawa nowelizująca jest konieczność wskazywania w pozwie informacji o przedsądowych próbach rozwiązania sporu, a także do wyjaśnienia przyczyn ewentualnego braku takich starań. Zgodnie z nowym art. 187 §1 pkt 3 KPC "pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać: (…) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia."
Kolejną zmianą jest możliwość wezwania stron przez przewodniczącego do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym rozwiązania konfliktu. Zgodnie z dodanym art. 183 8 § 4 KPC "przewodniczący może wezwać strony do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji."
Ustawodawca przedłużył okres prowadzenia mediacji z jednego do trzech miesięcy, mając na celu zapewnienie większej skuteczność mediacji. Zgodnie z nowym art. 183 10 § 1 KPC "kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania mediacji nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego."
Ustawa nowelizująca wprowadza w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 133, z późn. zm.) instytucję mediatorów stałych, wpisanych na listę, prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego. Ponadto określone zostały w niej wymogi jakie spełniać musi mediator stały. Zgodnie z nowym art. 157a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych stałym mediatorem zostać może osoba fizyczna, która ukończyła 26 lat, włada językiem polskim, posiada pełną zdolność do czynności prawnych, korzysta z pełni praw publicznych, nie będąca sędzią (nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku), posiadająca wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji, nie skazana prawomocnie za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, wpisana na listę stałych mediatorów.
Ważną zmianą, jaką przewiduje ustawa nowelizująca jest zachowanie w odniesieniu do spornego roszczenia skutków wszczęcia mediacji mimo braku jej skutecznego wszczęcia na wniosek strony.
Dotyczy to sytuacji, w której zgodnie z art. 1836 § 2 pkt 1-3 KPC mediator odmówi w terminie przeprowadzenie mediacji, nie wyrazi zgody na przeprowadzenie mediacji lub druga strona nie wyrazi zgody na osobę mediatora.
Wówczas zgodnie z nowym art. 1836 § 3 KPC jeżeli (…) strona wytoczy powództwo o roszczenie objęte wnioskiem o przeprowadzenie mediacji w terminie trzech miesięcy od dnia 1) w którym mediator lub druga strona złożyli oświadczenie powodujące, że mediacja nie została wszczęta albo 2) od dnia następnego po upływie tygodnia od dnia doręczenia wniosku o przeprowadzenie mediacji, gdy mediator lub druga strona nie złożyli oświadczenia o którym mowa w pkt 1 – w odniesieniu do tego roszczenia zostają zachowane skutki przewidziane dla wszczęcia mediacji." Skutkiem takiej regulacji będzie możliwość przerwania biegu terminu przedawnienia mimo braku wszczęcia mediacji.
Ustawa nowelizująca umożliwia dochodzenie w ramach kosztów procesu kosztów związanych z wykonywaniem przez profesjonalnego pełnomocnika czynności podjętych w celu polubownego załatwienia sprawy. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 109 § 2 KPC: "Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia."
Celem ustawodawcy jest rozwój świadomości w społeczeństwie co do możliwości alternatywnego rozwiązywania sporów na drodze mediacji w miejsce trwających latami postępowań sądowych i usprawnienie tym samym sądownictwa w Polsce.
radca prawny Karolina Barałkiewicz-Sokal
aplikant radcowski Alicja Machała
Treści dostarcza von Zanthier Kancelaria Prawnicza sp.k.