Wyłączenie wspólnika ze sp. z o.o.

"Źle podpisane umowy – jak się z nich wybronić"

[22.09.2014] Problem niewłaściwej reprezentacji stron umowy dotyczy przede wszystkim umów zawieranych z osobami prawnymi, czyli spółkami, a także stowarzyszeniami oraz fundacjami.

Podpisując umowę ze spółką warto sprawdzić, jaki sposób reprezentacji obowiązuje w niej oraz kto jest uprawniony do podpisywania kontraktów za spółkę. Zasadą jest, że spółki osobowe reprezentowane są przez wspólników, natomiast kapitałowe przez zarząd. Zamiast nich za spółkę handlową może działać prokurent lub pełnomocnik. Wspólników spółki cywilnej może zastąpić pełnomocnik, a prokurent już nie. Oczywiście powyżej wskazane zasady doznają różnych wyjątków, w szczególności, jeżeli spółka jest w likwidacji bądź upadłości czy też w przypadku spółki kapitałowej w organizacji. Na potrzeby opracowania niniejszego artykułu posłużę się przykładem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Przed podpisaniem każdej umowy powinniśmy dokładnie sprawdzić czy osoba bądź osoby, które podpisują się w imieniu spółki bądź innego podmiotu są do tego uprawnione. Ponadto, ważne jest także sprawdzenie, czy sposób reprezentacji danego podmiotu jest właściwy, tj. czy dana osoba może działać samodzielnie, czy też łącznie z inną osobą bądź osobami. Gdzie możemy te dane sprawdzić? Wszystkie wyżej wskazane informacje znajdziemy w Krajowym Rejestrze Sądowym, do którego dostęp jest aktualnie bardzo prosty.

Wystarczy skorzystać z wyszukiwarki udostępnionej na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (https://ems.ms.gov.pl/krs/wyszukiwaniepodmiotu). Po wyszukaniu konkretnego podmiotu uzyska się jego dane, w tym dotyczące sposobu reprezentacji i jej członków. Aby uzyskać wszystkie aktualne dane, w tym te dotyczące prokurentów i prokury, należy kliknąć w opcję "Pobierz wydruk" i zapoznać się z jego treścią. Wydruk ten zastępuje odpis aktualny z KRS. Podobne uwagi dotyczące osób uprawnionych do reprezentowania spółki, jaki i zasad reprezentacji dotyczą udzielania pełnomocnictwa przez te osoby do reprezentowania spółki osobie trzeciej. Należy pamiętać o tym, że zawarcie umowy w sposób niezgodny z zasadami reprezentacji spółki powoduje jej wadliwość.

Reprezentacja danego podmiotu wiąże się przede wszystkim z dokonywaniem czynności w sferze zewnętrznej, w tym także zawieraniem umów z kontrahentami. Przykładowo, jeśli chodzi o spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, kompetencję do reprezentowania posiada jej zarząd (znalazło to wyraz bezpośrednio w wyraźnym sformułowaniu art. 201 § 1 k.s.h.). Zarząd może składać się z jednego lub większej liczby członków. W przypadku zarządu wieloosobowego ustala się zasady reprezentacji danej spółki. Jest to o tyle ważne, że prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. W przypadku występowania w danej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością reprezentacji łącznej oznacza to konieczność uzyskania wszystkich wymaganych podpisów członków zarządu. W tym miejscu należy zaznaczyć, że wymóg wspólnego działania kilku członków zarządu nie oznacza natomiast, iż wszystkie te osoby muszą działać w jednej chwili.

W doktrynie prawa, jak i w orzecznictwie brakowało jednolitego poglądu wskazującego w sposób jednoznaczny na skutki działania niezgodnego z regułami reprezentacji, w tym z przyjętą zasadą reprezentacji łącznej. W odniesieniu do analizowanego zagadnienia występowały dwie odmienne teorie.

Pierwsza z nich postulowała bezwzględną nieważność czynności dokonanej z naruszeniem zasad reprezentacji na podstawie art. 58 k.c. Zgodnie z drugą teorią przejęto, iż jest to nieważność względna przewidująca możliwość późniejszego potwierdzenia wadliwie zawartej umowy w oparciu o przepisy ogólne regulujące stosunek pełnomocnictwa (art. 103 k.c.). Ostatnia z przedstawionych powyżej koncepcji definitywnie upadła wraz z wyrokiem SN z dnia 11.07.2012 roku (sygn. II CSK 744/11), w którym SN w sposób jednoznaczny opowiedział się za niedopuszczalnością zastosowania art. 103 k.c. do sytuacji wadliwej reprezentacji osoby prawnej.

Dodatkowo należy zauważyć, że w praktyce często się zdarza, że spółki handlowe przez lata nie weryfikują kwestii związanych z wygaśnięciem mandatu członków organów, nie przeprowadzając kolejnych wyborów do władz. W konsekwencji powyższego, niejednokrotnie spółki te funkcjonują bez zarządu. Czy podpisane przez takie osoby umowy są również bezwzględnie nieważne? Ważność czynności prawnej dokonanej przez osobę nie będącą członkiem organu spółki a wpisaną do rejestru przedsiębiorców i jednocześnie dokonanej zgodnie z zasadami reprezentacji ujawnionymi w tym rejestrze należy zawsze oceniać z uwzględnieniem modyfikacji wynikających z ustawy z dnia 20.08.1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym ("KRSU"). Z art. 17 ust. 1 KRSU wynika bowiem domniemanie prawdziwości wpisu danych do rejestru.

Dalej art. 14 KRSU stanowi, że podmiot obowiązany do złożenia wniosku o wpis do rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które nie zostały wpisane do rejestru lub uległy wykreśleniu z rejestru. Art. 15 ust. 1 przewiduje natomiast, że od dnia ogłoszenia w MSiG nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów. Jednak w odniesieniu do czynności dokonanych przed upływem szesnastego dnia od dnia ogłoszenia podmiot wpisany do rejestru nie może powoływać się na wpis wobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu.

Agnieszka Szymańska
Adwokat

Treści dostarcza:

Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów Nowakowski i Wspólnicy sp.k.

Oceń ten artykuł: