Umorzenie udziałów z czystego zysku w spółce z o.o.
[22.03.2013] Umorzenie udziałów, w tym z czystego zysku jest uregulowane w art. 199 kodeksu spółek handlowych z dnia 15 września 2000 r. (Dz. U. Nr 94 poz. 1037). Artykuł ten określa zasady, tryb oraz ewentualny brak wynagrodzenia wspólnika za umarzany udział.
Istota
Umorzenie udziału jest definitywnym prawnym unicestwieniem zarówno praw jak i obowiązków z nim związanych. Skutkuje również ustaniem stosunku członkostwa danego wspólnika w spółce. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że skutek unicestwienia nie odnosi się do roszczeń i zobowiązań powstałych przed datą umorzenia.
Ponadto, kodeks spółek handlowych nie definiuje pojęcia "umorzenia z czystego zysku". Niemniej jednak w doktrynie "czysty zysk" utożsamia się z kwotą, która zgodnie z art. 192 k.s.h. może zostać wypłacona wspólnikom jako dywidenda (tj. kwota przeznaczona do podziału między wspólników).
Umorzenie z czystego zysku jest mniej skomplikowane i nie tak sformalizowane jak zwykłe umorzenie. Wynika to faktu, że w tym przypadku nie zachodzi potrzeba obniżenia kapitału zakładowego, ponieważ zapłata dokonana zostaje ze środków osiągniętych w ramach zysku – nie występuje sytuacja, w której wartość majątku spada poniżej ustalonej w umowie spółki wielkości kapitału zakładowego (nie powstaje potrzeba zmiany umowy).
Niemniej jednak istotnym jest, że każde umorzenie udziału, bez względu na to, czy doszło do utraty statusu wspólnika, czy też zmianie uległy liczba i wartość udziałów skutkuje obowiązkiem ujawnienia odpowiedniej zmiany w księdze udziałów oraz zgłoszeniem sądowi rejestrowemu nowej listy wspólników.
Przesłanki
Podstawowym wymogiem dopuszczalności umorzenia udziału jest istnienie odpowiedniego upoważnienia do takiego działania w umowie spółki. W sytuacji gdy umowa milczy w tym zakresie, przyjmuje się, że umorzenie takie nie jest dopuszczalne. W takim przypadku niezbędnym jest zmiana umowy, do której wymagane jest podjęcie uchwały wspólników w trybie zmiany umowy spółki.
Ponadto, udział może zostać umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru – nie dotyczy to więc spółki w organizacji. Niemożliwym jest również umorzenie takie w toku postępowania likwidacyjnego, gdyż byłoby to sprzeczne z zakazem wypłaty zysku w trakcie postępowania likwidacyjnego.
Tryb
Obligatoryjnymi elementami umorzenia z czystego zysku jest powzięcie uchwały o umorzeniu udziałów przez zgromadzenie wspólników, wyrażenie zgody przez wspólnika, którego udział ma być umorzony oraz nabycie własnych udziałów przez spółkę z o.o.
W pierwszej kolejności zgromadzenie wspólników powinno podjąć uchwalę o umorzeniu udziałów. Uchwała taka powinna zawierać w szczególności wskazanie podstawy prawnej (tj. art. 199 §1 i 6 k.s.h. oraz przytoczenie odpowiedniego postanowienia umowy lub aktu założycielskiego spółki), opis umarzanych udziałów oraz wskazanie uprawnionych do nich wspólników, wysokość wynagrodzenia przysługującego za umarzane udziały, termin jego wymagalności oraz zgodę wszystkich wspólników, których udziały są umarzane.
Podkreślenia wymaga, że zgoda wspólnika jest niezbędna do przeprowadzenia umorzenia z czystego zysku.
Następnie w drodze umowy następuje nabycie przez spółkę udziałów, przy czym niezbędnym jest zachowanie formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym pod rygorem nieważności (zgodnie z art. 180 k.s.h.).
Dodatkowo, jak już wskazano wcześniej, umorzenie skutkuje obowiązkiem wpisu w księdze udziałów tj. wykreślenie byłych wspólników i umorzonych udziałów oraz złożenie do sądu rejestrowego zaktualizowanej listy wspólników w ciągu 7 dni od umorzenia ostatniego z udziałów.
Co więcej, w przypadku, gdy w wyniku umorzenia zmieniłby się krąg wspólników reprezentujących samodzielnie lub łącznie z innymi podmiotami co najmniej 10% kapitału zakładowego spółki, wówczas okoliczność ta podlegała będzie wpisowi do KRS.
Fakultatywnie zgromadzenie wspólników może podjąć uchwałę zmieniająca umowę (akt założycielski) spółki w celu dostosowania liczby i wartości nominalnej udziałów spółki z o.o. pozostałych po umorzeniu do wysokości jej kapitału zakładowego.
Wynagrodzenie i finansowanie
Zasadą jest, że umorzenie następuje za wypłatą wynagrodzenia. Wyjątkiem jest jednak sytuacja przewidziana w art. 199§3 k.s.h., który stanowi, że za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia. Ma to miejsce głownie wtedy, gdy wspólnik chce wyjść ze spółki, a ta posiada stratę bilansową.
W sytuacji umorzenia udziałów z czystego zysku spółka co do zasady finansuje je z zysku netto, zysku z lat ubiegłych oraz zysku zatrzymanego w kapitałach rezerwowych w zakresie, w jakim dysponowanie tymi kwotami nie jest wyłączone lub ograniczone przez ustawę lub postanowienia umowy spółki (aktu założycielskiego) pomniejszonych o kwotę straty netto oraz strat z lat ubiegłych.
Moment umorzenia
Co do zasady kodeks nie określa momentu umorzenia udziałów z czystego zysku. Można uznać jednakże, że momentem takim jest chwila ich przejścia na spółkę.
Umorzenie z czystego zysku, a podatek od czynności cywilnoprawnych
W art. 1 ustawy z dnia 9 września 2001 r. (Dz. U. Nr 86 poz. 959) podatek od czynności cywilnoprawnych nie jest wymienione zbycie udziałów w celu umorzenia, ani też sama czynność umorzenia, jako czynność podlegająca czynności opodatkowania. Oznacza to, że nabycie udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia za wynagrodzeniem, jako szczególny rodzaj umowy niewymienionej w katalogu przedmiotów podatku od czynności cywilnoprawnych, nie podlega temu podatkowi.
Wynika to z faktu, że instytucja umorzenia udziału w spółce w drodze nabycia przez spółkę udziału jest ściśle związana ze stosunkiem uczestnictwa w spółce i musi wynikać z umowy spółki. Tym samym jest to norma o charakterze lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego.
autor:
Magdalena Boć, Kancelaria Nowosielski, Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z Gdańska
Treści dostarcza: Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni
