Ustanowienie zapisu windykacyjnego
[18.04.2013] Ustawodawca, podobnie jak w odniesieniu do powołania spadkobiercy (art. 962 k.c.), co do zasady, w art. 9813 § 1 k.c., wyłączył możliwość ustanawiania zapisu windykacyjnego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Uzasadnienie dla tak przyjętego rozwiązania jest identyczne w obu przypadkach, bowiem zarówno spadkobiercy, jak i zapisobiercy windykacyjni, otrzymują przewidziane dla nich w testamencie przysporzenie z mocy prawa w chwili otwarcia spadku. Stąd też, gdyby przyjęto odmienną koncepcję, dopuszczającą możliwość zastrzeżenia warunku bądź terminu, generowałaby ona niepewność co do tego, kto i w jakim zakresie może dysponować przedmiotem zapisu windykacyjnego od chwili śmierci spadkodawcy.
Konsekwencją ustanowionego zakazu jest brak możliwości dokonania przez testatora postanowienia, że nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego przez legatariusza nastąpi dopiero po upływie pewnego czasu po otwarciu spadku, względnie jeżeli po otwarciu spadku nastąpi jakieś określone niepewne zdarzenie, ani dyspozycji mówiącej, że zapisobierca co prawda nabywa przedmiot z chwilą otwarcia spadku, jednakże utraci go na rzecz spadkobierców po upływie określonego czasu, względnie jeżeli po otwarciu spadku nastąpi określone zdarzenie niepewne. Należy także dostrzec, że unormowany przez ustawodawcę zakaz dotyczy w równym stopniu warunku zawieszającego, jak i rozwiązującego, a także terminu początkowego oraz końcowego. Zgodnie z wolą ustawodawcy obwarowanie zapisu windykacyjnego tego typu zastrzeżeniem należy traktować jako nieistniejące, tj. nie odnoszące żadnego skutku. Jednocześnie sam zapis pozostaje ważny i może być realizowany.
Odejście od tej zasady zostało wyrażone w zdaniu drugim art. 9813 § 1 k.c. i wprowadzone zostało uznanie całego zapisu windykacyjnego za nieważny w sytuacji, gdy z treści testamentu bądź z okoliczności wynika, że bez zastrzeżenia warunku bądź terminu zapis w ogóle nie zostałby uczyniony. Ustawodawca, po raz kolejny nawiązując do regulacji obowiązujących przy powołaniu spadkobiercy, zawartych w art. 962 k.c. wprowadził zasadę odnoszącą się do przypadku, w którym przed otwarciem spadku nastąpiło ziszczenie się warunku lub upłynięcie terminu.
Wówczas, zgodnie ze zdaniem trzecim art. 9813 § 1 k.c., zapis windykacyjny jest ważny i zarazem skuteczny. Dzieje się tak dlatego, że w tego typu sytuacji nie mamy już do czynienia z żadną istniejąca niepewnością co do ustanowienia zapisobiercy windykacyjnego i brak jest powodów, aby stosować tutaj sankcję mówiącą, że zapis należy traktować jako nieistniejący.
Ustawodawca dopuścił w art. 9813 § 2 k.c. możliwość konwersji nieważnego zapisu windykacyjnego, ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu, na zapis zwykły uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z testamentu lub z okoliczności, tak więc przy odmiennej woli spadkodawcy zapis pozostanie nieważny bez możliwości przekształcenia w zapis zwykły.
Paulina Latawska, prawnik
Stachowicz Ptak Adwokaci i Radcowie Prawni sp.p.
Treści dostarcza Portal TaxFin.pl
