Zaskarżenie uchwały rady nadzorczej spółki akcyjnej o odwołaniu członka zarządu
[18.02.2013] Zgodnie z art. 368§4 kodeksu spółek handlowych członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej.
Zaskarżenie uchwały rady nadzorczej spółki akcyjnej o odwołaniu członka zarządu (na podstawie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2010 r., sygn. akt: II CSK 449/09)
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 368§4 kodeksu spółek handlowych (dalej jako: ksh) członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Natomiast stosownie do treści art. 370§1 i 2 ksh członek zarządu może być odwołany w każdym czasie (co nie pozbawia go ewentualnych roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku na podstawie, którego wykonywał funkcję członka zarządu), ale statut spółki może uregulować możliwość odwołania w odmienny sposób, w szczególności ograniczyć prawo odwołania członka zarządu do ważnych powodów.
Możliwość zaskarżania uchwał rady nadzorczej do sądu w ogólności
W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie czy uchwały rady nadzorczej mogą w ogóle zostać zaskarżone i stać się przedmiotem kontroli sądowej. Jest to kwestia sporna. W przepisach ksh brak jest regulacji dotyczącej zaskarżania uchwał rady nadzorczej, podczas gdy istnieje analogiczna regulacja dotycząca uchwał walnego zgromadzenia. W przytoczonym w tytule wyroku, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż uchwały rady nadzorczej spółki akcyjnej mogą zostać zaskarżone do sądu, a wspomnianych brak wyraźnych uregulowań w tym zakresie nie stanowi luki prawnej.
Sąd Najwyższy wskazał, że poprzez odesłanie z art. 2 ksh należy stosować kodeks cywilny (dalej jako: k.c.), w szczególności art. 58§1 i §2 k.c. Zgodnie z art. 58§1 i 2 k.c. czynności prawne sprzeczne z ustawą, mające na celu obejście ustawy lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego są nieważne. Zdaniem Sądu Najwyższego, uchwała rady nadzorczej może być zaskarżone celem skontrolowania jej pod kątem właśnie zgodności z ustawą, ewentualną próbą obejścia ustawy i sprzecznością z zasadami współżycia społecznego, co może skutkować uznaniem uchwały rady nadzorczej za obarczoną sankcją bezwzględnej nieważności.
Rodzaj powództwa
W omawianym wyroku Sąd Najwyższy wyraził przekonanie, że "Konieczność posłużenia się więc w aktualnym stanie prawnym przepisami art. 58 KC wymaga z kolei skorzystania z powództwa przewidzianego w art. 189 KPC, w celu stwierdzenia przez sąd nieważności uchwały rady nadzorczej lub ustalenia jej istnienia albo nieistnienia". Zgodnie z przytoczonym w cytacie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego:
Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
Jednocześnie Sąd Najwyższy wyraźnie zakwestionował możliwość posłużenia się w celu zaskarżenia uchwał rady nadzorczej analogią z przepisów ksh dotyczących zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia. Sąd Najwyższy podkreślił, że:
"Wątpliwe wydaje się natomiast wyrażone w piśmiennictwie stanowisko, że przepis art. 189 KPC pozwala wyłącznie na wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, co do którego uchwała rady nadzorczej miała wywrzeć skutek prawny, a nie powództwa o stwierdzenie nieważności tej uchwały, ponieważ tylko w sprawie wszczętej tym pierwszym powództwem sąd rozpozna sprawę merytorycznie. Stanowisko takie nie zasługuje na aprobatę (…) Dopuszcza się bowiem wytaczanie powództw na podstawie art. 189 KPC, których celem jest niejako pośrednie ustalenie istniejących stosunków prawnych przez stwierdzenie nieważności bądź ważności dokonywanych czynności. Takimi powództwami mogą być powództwa dotyczącymi ważności zarówno umów, jak i uchwał (…) Stanowisko o dopuszczalności powództwa o stwierdzenie – na podstawie art. 189 KPC – nieważności lub ważności uchwały rady nadzorczej spółki kapitałowej jest zatem zgodne z poglądem, że powództwa o ustalenie mogą także zmierzać do ustalenia faktów prawotwórczych…".
Podsumowując tę kwestię, można wskazać, że przykładowe żądanie pozwu powinno zmierzać na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego do ustalenia, że dana uchwała rady nadzorczej jest nieważna.
Kontrola uchwały rady nadzorczej o odwołaniu członka zarządu
Uchwała rady nadzorczej o odwołaniu członka zarządu podlega takim samym zasadom, jak omówione powyżej, tj. ujmując rzecz w skrócie:
– uchwała ta może być zaskarżona do sądu np. celem ustalenia, że jest nieważna (na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego)
– merytoryczna kontrola uchwały powinna zostać dokonana w świetle przesłanek zgodności z ustawą, ewentualnego obejścia ustawy lub sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (na podstawie art. 58§1 i §2 k.c.).
W praktyce w większości przypadków trudno będzie zidentyfikować naruszenie którejś z przesłanek z art. 58§1 i 2 k.c., zwłaszcza w świetle okoliczności, że co do zasady członek zarządu może być w każdym czasie odwołany przez radę nadzorczą bez potrzeby zaistnienia jakichkolwiek konkretnych przyczyn przemawiających za tym odwołaniem (dyskrecjonalność decyzji rady nadzorczej).
Jednakże sytuacja będzie dużo bardziej korzystna dla odwołanego członka zarządu, jeśli w statucie ograniczono możliwość odwołania wyłącznie do ważnych powodów. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, w takim przypadku, ciężar udowodnienia, że istniały ważne przyczyny odwołania – obciąża spółkę, a nie odwołanego członka zarządu, który wszczął postępowanie sądowe o ustalenie nieważności uchwały rady nadzorczej. Stawia to odwołanego członka zarządu w uprzywilejowanej sytuacji procesowej – jeśli spółka nie wykaże, że zaistniały ważne powody odwołania, powództwo odwołanego członka zarządu o ustalenie nieważności uchwały rady nadzorczej odwołującej go z funkcji powinno zostać w całości uwzględnione.
autor:
adwokat Krzysztof Szocik, Partner Kancelarii Nowosielski, Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z Gdańska
Treści dostarcza: Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni
