Jeśli wierzyciel wniesie o umorzenie egzekucji nie dostanie kosztów zastępstwa
[17.05.2013] Po złożeniu wniosku o wszczęcie egzekucji, wierzyciel reprezentowany przez fachowego pełnomocnika uzyskuje postanowienie komornika o przyznaniu mu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym.
Takie postanowienie, po uprawomocnieniu się podlega wykonaniu bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. Co jednak w przypadku umorzenia egzekucji na wniosek wierzyciela? Czy w oparciu o uprzednio wydane postanowienie można egzekwować przyznane wierzycielowi koszty zastępstwa prawnego?
Przedstawione zagadnienie okazało się dość zawiłe i ani dotychczasowe orzecznictwo sądowe ani piśmiennictwo nie dawało jednoznacznej odpowiedzi na postawione pytania. Sprawą ostatecznie zajął się Sąd Najwyższy, któremu zagadnienie prawne przedstawił Sąd Okręgowy w Szczecinie.
Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miał przepis art. 826 k.p.c, który w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego przewiduje uchylenie wszelkich dokonanych czynności egzekucyjnych lecz jednocześnie nie pozbawia wierzyciela możności wszczęcia ponownej egzekucji. Uznanie postanowienia komornika o przyznaniu kosztów zastępstwa prawnego w egzekucji za czynność egzekucyjną musiałoby zatem prowadzić do wniosku, że postanowienie komornika zostaje uchylone.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2004 roku w sprawie o sygn. akt: II CK 90/04 wskazał jednak, iż "zasada, iż po umorzeniu egzekucji, wcześniej dokonane czynności egzekucyjne, tracą swoją moc prawną, doznaje pewnych ograniczeń". Jak wskazał wówczas: "jeśli umorzenie (egzekucji – przyp. autora) następuje przykładowo na wniosek wierzyciela, to wcześniej dokonane czynności egzekucyjne zachowują , co do zasady swoją ważność".
Przyjmując argumentację SN należałoby dojść do wniosku, że umorzenie egzekucji na wniosek wierzyciela nie pozbawia go możliwości egzekucji kosztów zastępstwa przyznanych mu w toku tej egzekucji. Tym samym, chcąc ponownie egzekwować roszczenie objęte postępowaniem, które zostało umorzone (czego nie zabrania art. 826 k.p.c.) wierzyciel mógłby rozszerzyć egzekucję o przyznane mu uprzednio koszty zastępstwa oraz żądać przyznania kolejnych kosztów. Mając z kolei na uwadze obecnie obowiązującą treść art. 7701 k.p.c. komornik, któremu zlecono prowadzenie egzekucji nie mógłby badać zasadności przedłożonego przez wierzyciela prawomocnego postanowienia komornika o przyznaniu kosztów zastępstwa prawego w egzekucji. Takie koszty mogłyby być zatem egzekwowane w kolejnym postępowaniu egzekucyjnym.
Co więcej, taka wykładnia w dalszej kolejności pozwalałaby na przyjęcie, że prawomocne postanowienie komornika o przyznaniu kosztów zastępstwa może stanowić podstawę egzekucji zupełnie odrębnej i niezależnej od egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego, w której przedmiotowe postanowienie o przyznaniu kosztów zostało wydane. To z kolei, w przypadku uznania takich kosztów za odrębną wierzytelność, mogłoby stanowić podstawę do przyznania kolejnych kosztów zastępstwa prawnego.
Słusznie rodzi to jednak wątpliwości sądu pytającego o celowość egzekucji tak przyznanych i ustalonych kosztów. Zgodnie bowiem z generalną zasadą postępowania egzekucyjnego, dłużnik odpowiada względem wierzyciela tylko za koszty egzekucji celowej. Wszczynanie kolejnego postępowania mogłoby zatem w takim przypadku istotnie skutkować uznaniem, że mamy do czynienia z egzekucją niecelową. Należy jednak wskazać, iż nawet jeśli taka egzekucja byłaby niecelowa, to do takiego stwierdzenia nie będzie uprawniony komornik, jako związany przedłożonym prawomocnym postanowieniem innego komornika o przyznaniu wierzycielowi kosztów zastępstwa.
Przedstawione wątpliwości uwypuklają lukę w prawie, która mogła być wykorzystywana przez wierzycieli dla mnożenia kolejnych postępowań egzekucyjnych w oparciu o ten sam tytuł i tym samym mnożeniu postanowień o przyznaniu im kosztów zastępstwa prawnego.
Nie trudno się zatem dziwić, że takiej wykładni przepisów, wspartej dodatkowo orzeczeniem SN z 15 października 2004 w sprawie II CK 90/04 nie zaaprobował SN w składzie podejmującym uchwałę, rozstrzygającą zagadnienie prawne. 8 marca 2013 roku, SN stwierdził bowiem, że "umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela powoduje uchylenie wydanego w jego toku postanowienia o przyznaniu wierzycielowi od dłużnika kosztów zastępstwa prawnego (art. 826 k.p.c)". Tym samym, wierzyciel podejmując decyzję o zaniechaniu dalszego prowadzenia egzekucji pozbawia się kosztów zastępstwa prawnego, przyznanych w tym postępowaniu i wobec uchylenia postanowieniu o ich przyznaniu, nie ma podstawy do ich egzekucji – niezależnie czy chciałby je egzekwować łącznie z roszczeniem objętym pierwotnym postępowaniem czy też osobno, w drodze odrębnego postępowania egzekucyjnego.
Jednocześnie, Sąd Najwyższy w uchwale z 8 marca 2013 roku przesądził, iż komornik, któremu złożono tytuł w postaci prawomocnego postanowienia komornika w przedmiocie kosztów nie ma możliwości badania jego zasadności.
(sygn. akt: III CZP 1/13)
Autor: Krzysztof Rubas, aplikant radcowski w Kancelarii MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
