Zasady rozliczenia ze wspólnikiem występującym
[16.05.2013] Spółka jawna (dalej również jako sp.j.) jest spółką osobową. Konsekwencją tej konstrukcji jest trwałość składu osobowego spółki oraz zapewnienie wolności uczestnictwa w niej.
Spółka jawna (dalej również jako sp.j.) jest spółką osobową. Konsekwencją tej konstrukcji jest trwałość składu osobowego spółki oraz zapewnienie wolności uczestnictwa w niej. Niemniej jednak, istnieją trzy sposoby wystąpienia wspólnika sp. j. ze spółki: za porozumieniem z pozostałymi wspólnikami poprzez zmianę umowy spółki, poprzez zbycie praw i obowiązków w spółce innej osobie zgodnie z art. 10 ksh oraz w drodze wypowiedzenia umowy na podstawie art. 61 ksh. Wypowiedzenie takie jest jednostronną czynnością prawną i powoduje utratę przez niego członkostwa w spółce. Powinno być ono złożone pisemnie ad probationem. Równocześnie niemożliwym i niedopuszczalnym jest wypowiedzenie umowy pod warunkiem. Wystąpienie wspólnika może mieć więc charakter dobrowolny lub przymusowy.
Wystąpienie dobrowolne
Wspólnikowi zapewniona została możliwość wyjścia ze spółki. Istotnym jest, że wypowiedzenie umowy przez wspólnika stanowi przyczynę rozwiązania spółki, chyba że pozostali wspólnicy przed upływem okresu wypowiedzenia zdecydowali o dalszym trwaniu spółki między nimi. Wypowiedzenie takie jest dopuszczalne ponadto tylko w przypadku, jeżeli umowa została zawarta na czas nieokreślony. Jeżeli natomiast umowa została zawarta na czas określony, a pozostali wspólnicy nie zgadzają się na wyjście wspólnika ze spółki, wspólnik, który nie chce w niej dłużej pozostawać może wnieść powództwo o rozwiązanie spółki na podstawie art. 63§1 ksh. Jednocześnie, kodeks spółek handlowych nie przewiduje ograniczeń w tym zakresie, co oznacza, że wspólnicy mogą w umowie określić możliwość wypowiedzenia umowy spółki zawartej na czas oznaczony.
Wspólnik powinien złożyć wypowiedzenie pozostałym wspólnikom, albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Niezbędnym jest, aby oświadczenie o wypowiedzeniu zostało złożone sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Termin ten może jednak być skrócony w umowie spółki. W okresie wypowiedzenia wspólnik zachowuje wszystkie prawa w spółce.
Wystąpienie przymusowe
Drugim sposobem wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej jest wyłączenie go przez Sąd. Ma to miejsce, gdy przyczyna rozwiązania spółki leży po stronie jednego ze wspólników. W takiej sytuacji pozostali wspólnicy mogą wnieść powództwo o wyłączenie go ze spółki. Żądanie takie jest jednak dopuszczalne tylko w spółce co najmniej trzyosobowej. Powództwo takie nie może zostać jednak wniesione, gdy za wyłączeniem wspólnika nie opowiedzą się wszyscy pozostali wspólnicy. Co więcej, również sam wspólnik, po którego stronie istnieją powody rozwiązania spółki nie może wnieść takiego powództwa. Nie ma ponadto możliwości wyłączenia wspólnika ze spółki uchwałą pozostałych wspólników. Dodać jedynie należy, że ważnym powodem wyłączenia wspólnika ze spółki może być jego zawinione działanie, np. naruszenie zakazy działalności konkurencyjnej, jak i okoliczność niezawiniona.
Rozliczenia
W przypadku wyłączenia wspólnika ze spółki rozliczenie z nim następuje zgodnie z art. 65 ksh. Oznacza to, że w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki należy spłacić jego "udział kapitałowy". Jest to kwota odpowiadająca przypadającej na wspólnika części majątku spółki, wycenionego według jej wartości zbywczej. Przy ustalaniu wielkości kapitału w pierwszej kolejności ustalona zostanie wartość udziału kapitałowego wspólnika, a następnie udział ten zostanie powiększony o przypadającą na wspólnika część majątku spółki lub pomniejszony o udział w stratach. Oczywiście, dopuszczalnym jest uzgodnienie między wspólnikami innych zasad ustalania wysokości spłaty. Udział ten powinien uwzględniać wartość zbawczą majątku spółki, tak jakby kończyła ona swoją działalność.
Wartość spłaty przysługującej występującemu wspólnikowi ustala się w większości przypadków na dzień, w którym ustaje stosunek członkostwa wspólnika w spółce. W przypadku natomiast wyłączenia wspólnika wyrokiem sądowym będzie to data wniesienia pozwu. Co do zasady, spółka powinna spłacić udział byłego wspólnika w pieniądzu, niemniej jednak możliwe jest również wydanie określonych składników majątku spółki. Rzeczy oddane spółce do używania zwracane są w naturze. Podstawą do tego jest fakt, że stanowią one własność występującego wspólnika i w momencie ustania zobowiązania do wniesienia wkładu, spółka traci tytuł prawny do ich używania. Oczywistym jest jednocześnie, że były wspólnik może dochodzić omawianych roszczeń w postępowaniu sądowym.
Jeżeli jednakże, udział kapitałowy byłego wspólnika okazał się ujemny, powinien on wyrównać przypadający na niego niedobór – zgodnie z proporcją uczestnictwa w stratach spółki. Dodać jedynie należy, że wspólnik występujący ze spółki uczestniczy w zysku i stracie ze spraw jeszcze niezakończonych. W momencie rozliczenia z ustępującym wspólnikiem, spółka może bowiem prowadzić sprawy zapoczątkowane w czasie uczestnictwie wspólnika w spółce. W takim przypadku spółka powinna rozliczyć zarówno osiągnięty zysk, jak i powstałą stratę.
autor:
Magdalena Boć, Kancelaria Nowosielski, Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z Gdańska
Treści dostarcza: Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni
