Sprzeciw w EPU i co dalej?
[14.01.2013] Elektroniczne postępowanie upominawcze funkcjonuje już 3 lata. W tym czasie, dość wyraźnie zarysowała się tendencja korzystania z niego zwłaszcza przez tzw. powodów masowych.
Ale nie tylko. Jaki jest powód popularności EPU? Otóż, niewątpliwie wybranie tego rodzaju postępowania odrębnego przyczynia się dość znacznie do zaoszczędzenia kosztów związanych z postępowaniem sądowym w danej sprawie (koszty korespondencji pocztowej zastąpionej w przypadku EPU korespondencją elektroniczną, koszt opłaty skarbowej, której powód nie uiszcza wobec braku wymogu złożenia pełnomocnictwa, koszt opłaty sądowej, która w przypadku pozwu w EPU wynosi ¼ opłaty).
Zaoszczędzenie kosztów i stosunkowo łatwe uzyskanie nakazu zapłaty po stronie powoda zostało zrównoważone przez instytucję procesową, która w prosty sposób chronić ma prawa pozwanego. Taką instytucją jest maksymalnie odformalizowany sprzeciw od nakazu zapłaty. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pozwany otrzymując nakaz zapłaty wydany w EPU może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia wnieść sprzeciw. Sprzeciw nie wymaga uzasadnienia ani przedstawienia dowodów, pozwany powinien w nim przedstawić jednak zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, co do istoty sprawy.
Wniesienie sprzeciwu unicestwia wydany w EPU nakaz zapłaty. Nakaz ten traci moc w całości, niezależnie od zakresu zaskarżenia go w sprzeciwie. Tym samym, nawet w przypadku, w którym pozwany chciałby zaskarżyć nakaz zapłaty jedynie w części, wnosząc sprzeciw spowoduje utratę mocy nakazu zapłaty w całości. Ustawodawca nie przewidział bowiem częściowego zaskarżenia nakazu zapłaty i tym samym częściowego jego uprawomocnienia się co do części niezaskarżonej – odmiennie od regulacji postępowania upominawczego.
Wniesienie przez pozwanego sprzeciwu od nakazu zapłaty wprowadza postępowanie sądowe w kolejną fazę – fazę, która toczyć się będzie przed sądem właściwości ogólnej pozwanego. Oznacza to przekazanie sprawy do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego. Jeśli pozwany zgłosił w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzut niewłaściwości sądu, wobec jej uregulowania umową stron, sąd prowadzący postępowanie w EPU przekaże sprawę sądowi właściwości ogólnej, a dopiero ten – uznając zarzut pozwanego za uzasadniony – przekaże dalsze procedowanie w sprawie sądowi, którego właściwość uregulowana była umową stron.(1)
W świetle art. 50537 KPC, po przekazaniu spawy przewodniczący wezwie powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia pozwu, w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana – w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania. Tym samym, powód po wniesieniu przez pozwanego sprzeciwu zostanie wezwany przez sąd, któremu sprawa została przekazana m.in. do złożenia pozwu na urzędowym formularzu (w przypadku, gdy postępowanie, w którym sprawa będzie rozpoznawana zakłada złożenie pozwu na takim formularzu), podpisania pozwu, dołączenia pełnomocnictwa lub dokumentu wykazującego umocowanie do działania za stronę przez organ lub przedstawiciela ustawowego. Podkreślić należy, iż po wniesieniu sprzeciwu, w sprawie po EPU, powód nie ma obowiązku uzupełnienia opłaty sądowej od pozwu. Tym samym, nie może być zobligowany przez sąd do uzupełnienia takiej opłaty, a nawet w przypadku skierowania do niego wezwania sądu w tym przedmiocie – nie powinien ponosić ujemnych konsekwencji jego niewykonania.(2)
Prócz wezwania do uzupełnienia braków formalnych pozwu, sąd wezwie powoda również do uzupełnienia pozwu, co oznacza konieczność wypełnienia przez powoda innych wymogów procesowych aniżeli braki formalne. Ze względu na zniesienie z datą 3 maja 2012 roku postępowania gospodarczego oraz uchylenie art. 5055 § 1 KPC a także wprowadzenie ogólnej prekluzji dowodowej w art. 207 § 6 KPC, podzielić należy pogląd o dezaktualizacji wymogu wzywania przez sąd do uzupełnienia pozwu w sprawie po EPU. Wskazany powyżej przepis art. 207 § 6 przewidujący pominięcie przez sąd spóźnionych twierdzeń i dowodów, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności, statuuje zasadę, zgodnie z którą wszelkie twierdzenia i dowody dla uzasadnienia dochodzonego pozwem roszczenia powinny być zgłoszone już w pozwie, w tym pozwie wnoszonym w EPU. Wymóg wzywania do uzupełnienia pozwu nadal będzie aktualny do pozwów wniesionych przed 3 maja 2012 roku.(3)
W przypadku nieuzupełnienia braków formalnych pozwu, sąd zobligowany jest umorzyć postępowanie w sprawie. Na postanowienie o umorzeniu przysługuje zażalenie. Co istotne, przepisy w sposób wyraźny formułują po stronie sądu obowiązek umorzenia postępowania tylko wówczas gdy powód nie uzupełni zgodnie z zarządzeniem przewodniczącego braków formalnych pozwu. Sankcja umorzenia nie obejmuje nieuzupełnienia pozwu stosownie do wymogów postępowania w którym sprawa się będzie toczyć. W tym drugim przypadku, powód może ponieść inne konsekwencje procesowe – w tym nawet naraża się na oddalenie powództwa wobec pominięcia spóźnionych twierdzeń i wniosków dowodowych, gdy te wskazane w pozwie nie wystarczą dla wykazania zasadności dochodzonego roszczenia.
Po uzupełnieniu braków formalnych pozwu, sąd wezwie pozwanego do uzupełnienia sprzeciwu stosownie do wymogów właściwych dla danego rodzaju postępowania.(4) Przepisy KPC dotyczące EPU nie wspominają o wezwaniu pozwanego do uzupełnienia braków formalnych sprzeciwu (a taka konieczność może zaistnieć np. wobec wniesienia sprzeciwu drogą elektroniczną i nie dołączenia do niego pełnomocnictwa itp.). Zasady ekonomii procesowej i analogia do art. 50537 § 1 nakazują by w takim przypadku sąd wzywał pozwanego jednocześnie do uzupełnienia braków formalnych sprzeciwu oraz do uzupełnienia sprzeciwu stosownie do wymogów danego rodzaju postępowania w odnoszącym się do obu wezwań terminie 2 tygodni. W sytuacji, w której sprzeciw nie wymaga uzupełnienia stosownie do wymogów postępowania, w którym sprawa się toczy, a zachodzi konieczność uzupełnienia jego braków formalnych, sąd winien wezwać do ich uzupełnienia w oparciu o art. 130 § 1 KPC, zakreślając tym samym pozwanemu tygodniowy termin wykonanie zarządzenia.
Uzupełnienie sprzeciwu należy traktować jako złożenie stosownego pisma procesowego, stanowiącego ustosunkowanie się do uzupełnionego już pozwu, spełniającego określone wymogi.(5) Przepisy KPC nie określają żadnego rygoru, pod jakim wezwanie do uzupełnienia sprzeciwu winno zostać wykonane przez pozwanego.(6) Podobnie jak brak uzupełnienia pozwu przez powoda stosownie do wymogów postępowania, w którym sprawa się toczy tak również brak uzupełnienia sprzeciwu przez pozwanego może powodować ujemne następstwa przede wszystkim na gruncie dowodowym (brak możliwości powoływania spóźnionych twierdzeń i wniosków dowodowych).
Inaczej sytuacja winna kształtować się w przypadku nieuzupełnienia przez pozwanego braków formalnych sprzeciwu. W takim przypadku, przewodniczący winien zarządzić zwrot sprzeciwu, w tym również uzupełnienia sprzeciwu jeśli i ono jest dotknięte brakami formalnymi. Zarządzenie o zwrocie sprzeciwu nie spowoduje jednak "reaktywacji" wydanego w EPU sprzeciwu od nakazu zapłaty. Postępowanie rozpoznawcze winno toczyć się w takiej sytuacji dalej, tak jakby pozwany nie ustosunkował się do twierdzeń powoda zgłoszonych w pozwie, a więc w szczególności będzie w nim możliwe wydanie wyroku zaocznego, przy spełnieniu pozostałych warunków przewidzianych treścią art. 340 KPC.
Jeśli pozwany uzupełni sprzeciw (tj. złoży pismo, stanowiące ustosunkowanie się do uzupełnionego pozwu) to sąd mimo nieusunięcia braków formalnych sprzeciwu winien pismo procesowe pozwanego doręczyć powodowi, chyba, że nieuzupełnienie braków formalnych sprzeciwu polegało na nie dołączeniu pełnomocnictwa lub dokumentu wykazującego umocowanie przedstawiciela ustawowego lub organu. W tym ostatnim przypadku zwrotowi podlega zarówno sprzeciw jak i pismo procesowe pozwanego.(7) Po uzupełnieniu sprzeciwu oraz uzupełnieniu jego braków formalnych sprawa będzie prowadzona dalej celem jej rozstrzygnięcia.
Ukształtowanie procedury w sprawie po sprzeciwie w EPU może powodować naruszenie prawa powoda do rozpoznania jego sprawy sprawnie i szybko. Faza postępowania po EPU poprzedzająca pierwszą rozprawę w sądzie właściwości ogólnej może bowiem potrwać dość długo. W tym kontekście, uwzględnić należy po pierwsze czas oczekiwania na uprawomocnienie się postanowienia sądu w EPU o przekazaniu sprawy do sądu właściwości ogólnej, po drugie dwutygodniowe terminy do uzupełnień braków formalnych i uzupełnienia pozwu lub sprzeciwu stosownie do wymogów postępowania w którym sprawa będzie rozpoznawana a także czas na doręczenie wezwań i stosownych uzupełnień.
Decyzja o skierowaniu sprawy do EPU winna zatem każdorazowo być poprzedzona rozważaniem argumentów "za" i "przeciw". Niższe koszty (m.in. 1/4 opłaty od pozwu) w zdecydowanej większości przypadków przemawiać będą jednak za skierowaniem sprawy do EPU, mimo że w przypadku wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty, czas oczekiwania na rezultat złożenia pozwu w postaci wyroku może ulec dość znacznemu wydłużeniu.
(1) Zob. D. Zawistowski w: Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, pod. red. H. Doleckiego, T. Wiśniewskiego, s. 774.
(2) Zob. uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 859, s. 18.
(3) J. R. Antoniuk, Postępowanie sądu właściwego po przekazaniu mu sprawy wniesionej w elektronicznym postępowaniu upominawczym (uwagi na tle art. 50537 KPC), MoP 2012, nr 20, s. 1071.
(4) Por. K. Weitz [w:] Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz. Cz. I Postępowanie rozpoznawcze. T. 2, pod red. T. Erecińskiego, Warszawa 2009, s. 870.
(5) Por. D. Zawistowski [w:] J. Iwulski, G. Jędrek, I. Koper, G. Misiurek, P. Pogonowski, T. Wiśniewski, D. Zawistowski, Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz, pod red. T. Wiśniewskiego, Warszawa 2010, s. 775 i n.
(6) Tak też m.in. K. Sadowski, O.M. Piaskowska, D. Kotłowski, Kilka uwag w zakresie praktycznego stosowania art. 50537 § 3 KPC, Mop 2011,nr 23, s. 1295.
(7) Por. szerzej J.R. Antoniuk, Postępowanie sądu właściwego…, s. 1074-1075.
Marcin Taberski, radca prawny w Kancelarii prawnej MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
