Umowa o pracę na czas określony a umowa na czas zastępstwa
[13.05.2013] Umowa na czas zastępstwa nieobecnego pracownika stanowi szczególny rodzaj umowy o pracę na czas określony.
Informacje ogólne
Umowa na czas zastępstwa nieobecnego pracownika stanowi szczególny rodzaj umowy o pracę na czas określony. Jej celem jest zatrudnienie nowego pracownika na czas usprawiedliwionej nieobecności zastępowanego pracownika, spowodowanej np. chorobą lub urlopem macierzyńskim. Za istotę umowy na czas zastępstwa uznaje się z jednej strony umożliwienie pracodawcy zastąpienia nieobecnego pracownika bez konieczności trwałego wiązania się umową z nowym pracownikiem, a z drugiej strony aktywizację osób dotkniętych bezrobociem poprzez umożliwienie im powrotu do pracy.
Umowa o pracę na czas określony a umowa na czas zastępstwa – podobieństwa
Jak wskazywano powyżej, umowa o pracę na czas zastępstwa pracownika uznawana jest za szczególny rodzaj umowy o pracę na czas określony. Powyższe wynika z literalnej treści art. 25 § 1 zdanie drugie Kodeksu pracy (k.p.), w którym wskazano, że "Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności." Z uwagi na powyższe, w zakresie nieuregulowanym do umowy na czas zastępstwa stosujemy przepisy dotyczące umowy na czas określony.
Obydwie umowy dochodzą do skutku przez zgodne złożenie oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Należy je zawrzeć w formie pisemnej. Umowa o pracę na czas zastępstwa powinna zawierać wszelkie elementy standardowej umowy o pracę, czyli określać miejsce pracy, wymiar czasu pracy, wysokość wynagrodzenia, termin rozpoczęcia pracy etc.
Przed zawarciem umowy o pracę na czas zastępstwa nieobecnego pracownika, pracodawca może zawrzeć z zastępującym pracownikiem umowę na okres próbny podobnie jak ma to miejsce przy umowie na czas określony.
Wspólną cechą umowy na czas zastępstwa i umowy na czas określony jest także ich terminowość, polegająca na wskazaniu w umowie momentu zakończenia obowiązywania umowy.
Odrębność umowy na czas zastępstwa od umowy na czas określony
Mimo że zarówno umowa na czas określony jak i umowa na czas zastępstwa należą do umów okresowych, jednym z głównych elementów odróżniających je od siebie jest sposób określenia momentu zakończenia stosunku pracy pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. O ile w umowie na czas określony termin rozwiązania umowy wskazany jest w sposób wyraźny, z góry stronom wiadomy np. poprzez wskazanie daty jej rozwiązania, o tyle w przypadku umowy na czas zastępstwa moment ten opisany jest poprzez wskazanie wydarzenia w postaci powrotu do pracy zastępowanego pracownika.
Tym samym, w umowie na czas określony strony już w momencie jej zawarcia znają czas jej trwania, a w przypadku umów na czas zastępstwa termin końcowy jest ruchomy i może się zmienić, np. gdy pracownica będąca na urlopie macierzyńskim po jego zakończeniu pozostanie na urlopie wychowawczym.
Umowa na czas zastępstwa nie podlega także wzorowanej na przepisach unijnych zasadzie przekształcenia trzeciej umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony. Zgodnie z zasadą uregulowaną w art. 251 k.p., jeżeli strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony w skutkach prawnych równoznaczne jest z zawarciem umowy na czas nieokreślony. Powyższa regulacja ma na celu ochronę interesów pracowników i ochronę trwałości stosunku pracy.
Jednakże, zasada ta nie obejmuje umów na czas zastępstwa. Powyższe wynika z celu tej umowy, jakim jest zastępowanie nieobecnego pracownika, poprzez wykonywanie przez określony czas jego obowiązków. Wyłączenie tego typu umów z regulacji art. 251 k.p. należy uznać za słuszne rozwiązanie. Z drugiej strony jednak, pracownik wykonujący pracę w oparciu o umowę na czas zastępstwa musi brać pod uwagę brak stałości łączącego go z pracodawcą stosunku pracy.
Mniejsza ochrona pracownika wykonującego pracę w oparciu o umowę na czas zastępstwa objawia się także w zakresie wypowiedzenia. W przypadku umów o pracę na czas określony regułą jest niemożność wypowiedzenia umowy. Strony mogą jedynie zapewnić sobie możność wcześniejszego rozwiązania umowy zawartej na czas dłuższy niż 6 miesięcy, wskazując w umowie na dopuszczalność jej wypowiedzenia z zachowaniem dwutygodniowego okresu. W przypadku umowy na czas zastępstwa – jak wynika z art. 331 k.p. – strony zawsze mają możliwość wypowiedzenia tej umowy, a okres wypowiedzenia wynosi jedynie 3 dni.
Umowa na czas zastępstwa a ciąża pracownicy
Ochrona będących w ciąży kobiet zatrudnionych w oparciu o umowę na czas zastępstwa także jest ograniczona w stosunku do tych pracownic, które są zatrudnione na podstawie innych umów o pracę. Zgodnie z generalną zasadą zawartą w art. 177 § 3 k.p., umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.
Jednakże, ta zasada nie ma zastosowania do osób zatrudnionych na czas zastępstwa innego pracownika (art. 177 § 31 k.p.). Tym samym, jeżeli zastępowany pracownik wróci do zakładu pracy, niezależnie od tego, czy pracownica go zastępująca jest w ciąży, jej umowa na czas zastępstwa ulega rozwiązaniu i nie zostaje przedłużona do daty porodu.
Jednakże, w tym miejscu warto podkreślić, że jeżeli pracownica zatrudniona na czas zastępstwa będzie w ciąży, a zastępowany pracownik nadal nie wróci na swoje stanowisko pracy, umowa na czas zastępstwa będzie trwała nadal, co często prowadzi do sytuacji, w której pracodawca staje przed koniecznością zatrudnienia kolejnego pracownika na czas zastępstwa. Do pracownicy w ciąży zastosowanie mają bowiem wszystkie pozostałe przepisy Kodeksu pracy, chroniące kobiety w ciąży, na urlopie macierzyńskim i wychowawczym.
autor:
aplikant radcowski Magdalena Stachal, Kancelaria Nowosielski, Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z Gdańska
Treści dostarcza: Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni
