Na jakich zasadach działają kasy zapomogowo-pożyczkowe?
[10.05.2013] Zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, w zakładach pracy mogą być zakładane kasy zapomogowo-pożyczkowe. Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych nad kasami zapomogowo-pożyczkowymi nadzór prowadzą Związki zawodowe.
Ustawa jednak, nie określa żadnych szczegółowych zasad dotyczących sposobu zakładania ani funkcjonowania omawianych kas, odsyła natomiast do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy. Wskazane rozporządzenie omawia nie tylko instytucję kas zapomogowo-pożyczkowych ("PKZP"), lecz także spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych ("SKOK").
PKZP oraz SKOK zakłada się na wniosek co najmniej 10 pracowników, którzy zadeklarowali przynależność do omawianych kas. Istotnym zastrzeżeniem, zwłaszcza w przypadku dużych zakładów pracy jest fakt, iż w jednym zakładzie pracy może działać wyłącznie po jednym PKZP i SKOK.
W niniejszym artykule skupimy się na Kasach zapomogowo pożyczkowych.
Mimo, iż zgodnie z art. 39 ustawy o związkach zawodowych powtórzonym w § 5 wskazywanego rozporządzenia nadzór nad PKZP sprawuje związek zawodowy, to sposób jego działania jest ustalany wewnętrznie. Oznacza to, iż członkowie PKZP organizują się samodzielnie, działając zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz uchwalanym statutem.
Podstawowym celem PKZP jest udzielanie pożyczek długo i krótkoterminowych członkom kas.
Po zgłoszeniu co najmniej 10 pracowników pragnących przystąpić do PKZP pracownicy ci stają się założycielami, którzy uchwalają PKZP statut i dokonują wyboru przewidzianych w nim organów.
Nowi członkowie przyjmowani są do PKZP na podstawie złożonych deklaracji członkowskich, Zarząd PKZP natomiast w ciągu miesiąca zobowiązany jest wydać uchwałę dotyczącą przyjęcia nowych członków. Po wydaniu uchwały przez Zarząd, członkowie nabywają prawa i obowiązki członków. Po przyznaniu statutu członka nabywają wszystkie obowiązki, do których należą:
- konieczność wpłacenia wpisowego,
- obowiązek wpłacania miesięcznych wkładów członkowskich lub wyrażenie zgody na potrącanie wkładu z wynagrodzenia za pracę, zasiłku chorobowego lub zasiłku wychowawczego,
- przestrzegać przepisów statutu oraz uchwał organów PKZP,
Natomiast prawa, które przysługują nowym członkom zaraz po wstąpieniu do PKZP to:
- gromadzenie oszczędności w PKZP według zasad określonych w statucie,
- prawo do brania udziału w obradach walnego zebrania,
- czynne i bierne prawo wyborcze do zarządu PKZP i komisji rewizyjnej.
W celu uzyskania pozostałych uprawnień konieczny jest okres karencji i spełnienie dodatkowego warunku w postaci wpłacenia wpisowego oraz dwóch kolejnych wkładów miesięcznych. Po spełnieniu tych warunków członek ma prawo do:
- korzystania z pożyczek,
- oraz w razie wydarzeń losowych ubiegania się o udzielenie zapomogi, zgodnie z postanowieniami statutu.
PKZP składa się zgodnie z rozporządzeniem z trzech organów, którymi są:
- walne zebranie członków,
- zarząd,
- komisja rewizyjna.
W przypadku dużych PKZP liczących ponad 150 członków możliwe jest zorganizowanie walnego zebrania członków zamiast zebrania delegatów. O liczbie delegatów decyduje pierwsze walne zebranie członków.
Uchwały organów PKZP zapadają zwykle większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków (delegatów). O ile w walnym zebraniu członków mają prawo wziąć wszyscy członkowie to Zarząd oraz komisja rewizyjna jest wybierana w drodze wyborów. Na maksymalnie 4-letnią kadencję. W trakcie kadencji, członek organu PKZP może być odwołany z powodu niewłaściwego pełnienia obowiązków. W razie odwołania członka organu PKZP, zrzeczenia się przez niego pełnienia funkcji lub w razie ustania z nim stosunku pracy – przeprowadza się wybory uzupełniające. Pamiętać należy, iż członkowie PKZP funkcje organów wykonują społecznie, co oznacza, iż nie otrzymują wynagrodzenia.za działalność związaną z PKZP.
Rodzaje Funduszów tworzonych w ramach PKZP
Środki finansowe zgromadzone przez PKZP przeznaczane są na:
- fundusz oszczędnościowo pożyczkowy,
- fundusz rezerwowy,
- fundusz zapomogowy i inne fundusze, przewidziane w statucie.
Fundusz oszczędnościowo pożyczkowy powstaje z wkładów członkowskich i jest przeznaczony na udzielanie pożyczek. Dla każdego członka prowadzone jest indywidualne konto, w ramach którego zapisywane są terminy i wysokości wkładów ponoszonych przez członka zgodnie ze statutem.
W przypadku emerytów i rencistów swoje wkłady wpłacają w kasie PKZP bądź na rachunek bankowy PKZP.
Fundusz rezerwowy powstaje z wpłat wpisowego wnoszonych przez członków wstępujących do PKZP, z nie podjętych zwrotów wkładów członkowskich, z odsetek od lokat terminowych i odsetek zasądzonych przez sąd oraz z subwencji i darowizn i jest przeznaczony na pokrycie szkód i strat, nieściągalnych zadłużeń oraz na odpis na fundusz zapomogowy. Dodatkowo, na zasilenie funduszu rezerwowego PKZP ma prawo przyjmować subwencje i darowizny.
Fundusz zapomogowy powstaje z odpisów funduszu rezerwowego oraz z dobrowolnych wpłat członków i innych wpływów określonych w statucie i jest przeznaczony na udzielanie zapomóg członkom PKZP w razie szczególnych wypadków losowych.
Działalność organów PKZP
Walne zebranie członków może być zwyczajne lub nadzwyczajne. Zwyczajne zebranie członków zwołuje zarząd przynajmniej raz w roku, natomiast nadzwyczajne walne zebranie członków zwołuje zarząd w razie potrzeby lub na żądanie:
- komisji rewizyjnej,
- 1/3 liczby członków PKZP,
- związku zawodowego.
Nadzwyczajne walne zebranie członków zwołuje się nie później niż w ciągu miesiąca od dnia zgłoszenia żądania i nie wcześniej niż po upływie 5 dni od zawiadomienia członków PKZP o zebraniu.
Do kompetencji walnego zebrania członków, niezależnie czy jest to zebranie zwyczajne czy też nadzwyczajne oraz czy zostało zastąpione zebraniem delegatów, należy:
- uchwalanie statutu i wprowadzanie w nim zmian,
- wybór i odwoływanie członków zarządu oraz członków komisji rewizyjnej,
- ustalanie wysokości wpisowego i miesięcznych wkładów członkowskich oraz zasad udzielania zapomóg,
- zatwierdzanie sprawozdań i bilansów rocznych,
- przyjmowanie sprawozdań zarządu z bieżącej działalności oraz sprawozdań i wniosków komisji rewizyjnej,
- w razie powstania szkód i strat, rozpatrywanie ich przyczyn oraz podejmowanie decyzji w sprawach ich pokrycia,
- podejmowanie uchwał w sprawach dotyczących likwidacji PKZP.
Zarząd PKZP natomiast składa się z co najmniej z 3 członków, na pierwszym posiedzeniu Zarząd wybiera ze swojego grona przewodniczącego, sekretarza i skarbnika. Posiedzenia Zarządu powinny odbywać się nie rzadziej niż raz w miesiącu a w razie potrzeby posiedzenia mogą odbywać się częściej niż przewidziane minimum.
Zarząd reprezentuje interesy PKZP na zewnątrz a do jego kompetencji należy:
- przyjmowanie członków PKZP i skreślanie ich z listy,
- prowadzenie ewidencji członków PKZP,
- prowadzenie polityki w zakresie udzielania świadczeń,
- przyznawanie pożyczek i ustalanie okresu ich spłaty,
- podejmowanie decyzji w sprawie odraczania spłaty pożyczek,
- przyznawanie zapomóg,
- sprawowanie kontroli nad terminowym i właściwym dokonywaniem wpłat i wypłat oraz księgowaniem tych operacji,
- podpisywanie dyspozycji pieniężnych i innych dokumentów,
- zwoływanie walnych zebrań członków,
- składanie walnemu zebraniu członków sprawozdań z działalności bieżącej oraz przedstawianie bilansów rocznych do zatwierdzenia,
- rozpatrywanie okresowych sprawozdań finansowych,
- reprezentowanie interesów PKZP wobec kierownika zakładu pracy,
- ustosunkowywanie się do wniosków i ustaleń komisji rewizyjnej,
- współdziałanie ze związkami zawodowymi oraz przedstawianie im raz w roku sprawozdania z działalności PKZP,
- współdziałanie z pracownikami wyznaczonymi przez zakład pracy do prowadzenia księgowości, obsługi kasowej i prawnej PKZP,
- prowadzenie innych spraw PKZP.
Komisja rewizyjna podobnie jak Zarząd składa się z co najmniej trzech członków i na pierwszym posiedzeniu wybiera ze swojego grona przewodniczącego i sekretarza. Przewodniczącemu komisji rewizyjnej lub delegowanemu przez niego członkowi komisji przysługuje prawo uczestniczenia w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym.
Komisja rewizyjna jest organem kontrolującym działalność finansową zarządu, w związku z czym do jej kompetencji należy:
- ochrona mienia PKZP,
- kontrola przestrzegania przez zarząd postanowień statutu,
- czuwanie nad prawidłowym udokumentowaniem wszystkich wpłat i wypłat,
- czuwanie nad terminowym prowadzeniem obsługi kasowej i księgowości PKZP przez zakład pracy.
Komisja rewizyjna składa na walnym zebraniu członków PKZP sprawozdanie ze swojej działalności oraz ustosunkowuje się do działalności zarządu, a także przeprowadza kontrolę działalności PKZP co najmniej raz na kwartał, sporządzając protokół. W związku z funkcją kontrolną komisji rewizyjnej ma ona prawo w razie stwierdzenia, że zarząd PKZP w swojej działalności finansowej nie przestrzega przepisów prawa, lub gdy działalność zarządu jest sprzeczna z interesem społecznym, zwołania, w trybie natychmiastowym, nadzwyczajnego walnego zebrania członków na którym składa wniosek o odwołanie zarządu.
Skreślenie z listy członków i likwidacja PKZP
Skreślenie z listy członków PKZP następuje:
- na pisemne żądanie członka PKZP,
- w razie ustania zatrudnienia, z wyjątkiem przejścia na emeryturę lub rentę,
- w razie śmierci członka PKZP,
- na skutek uchwały zarządu PKZP, powziętej w wyniku niedopełnienia przez członka jego obowiązków.
W razie skreślenia członka PKZP z listy członków na jego wniosek, spłata zadłużenia jest natychmiast wymagana, niezależnie od terminów spłaty ustalonych przy udzielaniu pożyczki. Z tego powodu w razie posiadania dużych zobowiązań względem PKZP należy się poważnie zastanowić nad decyzją o rezygnacji z członkostwa.
Przy skreśleniu z listy członków PKZP należy pamiętać, iż zadłużenie podlega potrąceniu z wkładów zgromadzonych na indywidualnym koncie członka. Natomiast, przy braku pełnego pokrycia z wkładu na spłatę zadłużenia, resztę długu pracownik spłaca w ratach na zasadach ustalonych w umowie pożyczki.
W razie zwłoki w spłacie zadłużenia Zarząd PKZP, wzywa dłużnika na piśmie do uregulowania należności, wyznaczając termin spłaty. Kopię tego wezwania należy doręczyć poręczycielom. W razie nie dokonania wpłaty przez dłużnika w wyznaczonym terminie, zarząd PKZP ma prawo pokryć to zadłużenie z wkładów poręczycieli. Poręczyciele muszą być członkami tego samego PKZP, pamiętać jednak należy, iż razie śmierci członka PKZP, jego zadłużenie nie podlega spłacie przez poręczycieli. W takim wypadku jak i w innych przypadkach zadłużeń nieściągalnych, istnieje możliwość umorzenia zadłużenia z funduszu rezerwowego.
W razie konieczności wniesienia powództwa do sądu z powodu niespłacenia pożyczki przez członka PKZP, w imieniu i w interesie PKZP występuje upoważniony członek zarządu lub inna upoważniona przez Zarząd osoba.
Decyzję o likwidacji PKZP podejmuje walne zebranie w drodze uchwały. Taką uchwałę podejmuje się w razie:
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy,
- zmniejszenia się liczby członków poniżej 10.
W uchwale walnego zebrania, dotyczącej likwidacji PKZP należy określić skład komisji likwidacyjnej w liczbie co najmniej trzech osób. Komisja likwidacyjna wchodzi w prawa i obowiązki zarządu, komisji likwidacyjna decyduje o przeznaczenie środków pozostających na funduszu rezerwowym po dokonaniu całkowitego rozliczenia należności, zobowiązań i wkładów członkowskich. W drodze likwidacji ma dojść do zakończenia spraw bieżących, spłaty zobowiązań oraz ściągnięcie wierzytelności. Uchwała likwidacyjna powinna zostać podana do wiadomości wszystkich członków.
Po podjęciu uchwały o likwidacji, PKZP zaprzestaje przyjmowania nowych członków oraz przyjmowania wkładów członkowskich, wypłat, pożyczek oraz zapomóg.
Likwidacja PKZP powinna być zakończona w ciągu 6 miesięcy od dnia podjęcia uchwały o jej likwidacji, nie może jednak przekroczyć okresu likwidacji zakładu pracy. Jest to warunek w praktyce często niespełniany w razie konieczności prowadzenia postępowań egzekucyjnych względem członków, którzy nie zwrócili pożyczek.
Prowadzenie rachunkowości i pomoc zakładu pracy.
Pracodawca zobowiązany jest udzielić PKZP pomocy w jej działalności; szczególne warunki współpracy pomiędzy pracodawcą a PKZP ustala umowa zawarta we wskazanym zakresie. W szczególności pomoc może dotyczyć:
- zapewnienia pomieszczeń biurowych i odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie pieniędzy,
- transportu pieniędzy z banku,
- prowadzenia księgowości, obsługi kasowej i prawnej,
- dostarczania druków i formularzy,
- dokonania na rzecz PKZP potrąceń w listach płac, listach wypłat i zasiłków chorobowych, zasiłków wychowawczych, wpisowego, wkładów miesięcznych, rat i pożyczek,
- przyjmowania wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych,
- odprowadzania wpłat na rachunek bankowy PKZP,
- informowania przynajmniej raz w roku członków kas o stanie ich wkładów i zadłużeń.
Rachunkowość PKZP jest prowadzona zgodnie z odrębnymi przepisami dotyczącymi zasad prowadzenia rachunkowości. Rok obrachunkowy dla PKZP ustalany jest jako rok kalendarzowy. W przypadku, gdy rachunkowość PKZP nie jest prowadzona przez pracodawcę, należy pamiętać, iż rachunkowości nie mogą prowadzić członkowie zarządu i komisji rewizyjnej, a także osoba prowadząca kasę PKZP. Kasy PKZP nie mogą prowadzić członkowie zarządu i komisji rewizyjnej oraz osoba prowadząca księgowość PKZP.
Roczne sprawozdanie finansowe sporządzone według zasad ogólnych dla prowadzenia rachunkowości podpisuje zarząd oraz komisja rewizyjna po przeprowadzeniu kontroli działalności PKZP. Protokół kontroli dołącza się do rocznego sprawozdania finansowego. Roczne sprawozdanie finansowe podlega zatwierdzeniu przez walne zebranie członków. PKZP używa pieczęci podłużnej z podaniem nazwy i adresu zakładu pracy, w którym została utworzona.
Autor: Krzysztof Sosnowski, Koordynator merytoryczny serwisu
Stan prawny: 08 maja 2013 roku
Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych,
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy
Treści dostarcza: www.iuslaboris.pl Sp. z o.o., patron merytoryczny Wojewódka i Wspólnicy Sp.k.
