Roszczenie członka zarządu spółki kapitałowej o przywrócenie do pracy
[10.01.2013] Członek zarządu spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej), w wyniku jego powołania przez właściwy organ spółki do pełnienia funkcji członka zarządu, pozostaje w stosunku organizacyjno-prawnym ze spółką.
Niezależnie od aktu powołania pomiędzy spółką a członkiem zarządu może zostać nawiązany drugi stosunek prawny. Członek zarządu w spółce kapitałowej może bowiem wykonywać swoje obowiązki na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług lub kontraktu menedżerskiego).
Zgodnie z art. 202 § 4 Kodeksu spółek handlowych (KSH), mandat członka zarządu wygasa m.in. wskutek odwołania ze składu zarządu. Nie oznacza to jednak automatycznego rozwiązania umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej z odwołanym członkiem zarządu.
Z odwołanym członkiem zarządu, pozostającym jednocześnie pracownikiem spółki, musi zostać odrębnie rozwiązany stosunek pracy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy. Na podstawie przepisów Kodeksu pracy (KP), pracownikowi z którym rozwiązano umowę o pracę z naruszeniem przepisów, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (art. 45 § 1 KP, art. 56 § 1 KP).
Kwestia uprawnień członka zarządu spółki kapitałowej zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, z którym – po jego odwołaniu z zarządu – rozwiązano umowę o pracę z naruszeniem przepisów, była kilkukrotnie rozstrzygana przez Sąd Najwyższy. Jednakże zapadające w tej sprawie orzeczenia nie były jednolite.
Z jednej strony Sąd Najwyższy prezentował pogląd, że odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej, zatrudnionemu na tym stanowisku na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano sprzecznie z prawem, nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.08.2006 roku, sygn. akt III PK 53/06). Powyższy pogląd oparto na założeniu, iż odwołany członek zarządu spółki kapitałowej nie ma prawa do przywrócenia do pracy, gdyż pierwszeństwo przed regulacją KP ma w tym zakresie art. 203 § 1 KSH, zgodnie z którym członek zarządu może być w każdym czasie odwołany. Nie zmienia to faktu, że zwalnianym z pracy członkom zarządów przysługuje ochrona przewidziana w KP, co wynika wprost z art. 203 § 1 zd. 2 KSH. Nie dotyczy to jednak możliwości przywrócenia do pracy zwolnionego członka zarządu, gdyż sprzeciwia się temu art. 203 § 1
Drugi z prezentowanych przez Sąd Najwyższy poglądów opierał się na założeniu, że swoboda odwołania członka zarządu nie modyfikuje roszczeń, które przysługują odwołanemu członkowi zarządu ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Jeżeli bowiem spółka i członek zarządu wybierają umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia, to czynią to ze wszystkimi wiążącymi się z tym konsekwencjami, także w postaci ograniczenia możliwości swobodnego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę. Jednakże sąd może orzec o odszkodowaniu zamiast dochodzonego przez pracownika roszczenia o przywrócenie do pracy, gdy pracownik podlega szczególnej trwałości stosunku pracy, jeżeli dochodzenie przez takiego pracownika roszczenia o przywrócenie do pracy może zostać zakwalifikowane w konkretnej sytuacji jako nadużycie prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.12.2010 roku, II PK 131/10).
W uchwale podjętej w składzie 7 sędziów Sąd Najwyższy postanowił, że w przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 ustawy z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych – nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.05.2012 roku, sygn. akt III PZP 3/12).
Powyższa uchwała jednoznacznie rozstrzyga o tym, że odwołanemu członkowi spółki kapitałowej, z którym rozwiązano umowę o pracę z naruszeniem przepisów, przysługuje nie tylko roszczenie o odszkodowanie, ale również – alternatywnie – roszczenie o przywrócenie do pracy.
Sabina Guzenda
radca prawny
Treści dostarcza von Zanthier Kancelaria Prawnicza sp.k.
