Nowa ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych lekiem na zatory płatnicze?
[01.03.2013] Prace parlamentarne nad nową ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych są praktycznie na ukończeniu. Ustawa wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych.
Nowa ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych lekiem na zatory płatnicze? Co zyskają wierzyciele?
Prace parlamentarne nad nową ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych są praktycznie na ukończeniu. Ustawa wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Termin na wdrożenia dyrektywy upływa w dniu 16 marca 2013 roku.
Przepisy nowej regulacji uchylają postanowienia obecnie obowiązującej ustawy z dnia 12 czerwca 2003 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323 ze zm.) i wprowadzają kilka zupełnie nowych rozwiązań, których zasadniczym celem ma być zwalczanie pogłębiającego się problemu zatorów płatniczych przez wprowadzenie instrumentów wspomagających zmniejszenie opóźnień w zapłacie należności oraz dyscyplinujących strony do stosowania krótkich terminów zapłaty*.
W porównaniu z obecnie obowiązującą regulacją (która swym zakresem obejmuje m.in. przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) nowa ustawa ma szerszy zakres podmiotowy. Jej przepisy będą mogły być stosowane również do transakcji handlowych których stronami są przedsiębiorcy z państw członkowskich UE, państw członkowskich EFTA – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej. Tak jak dotychczas, ustawa nie obejmuje konsumentów.
Praktycznie bez zmian pozostaną regulacje umożliwiające wierzycielowi żądanie odsetek ustawowych w przypadku umów z terminem płatności dłuższym niż 30 dni (tzw. opłata za kredyt kupiecki) – wierzyciel w takim przypadku może w oparciu o przepisy ustawy żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi do dnia zapłaty, nie dłużej jednak niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Uprawnienie takie nie będzie przysługiwało wierzycielowi jednak w sytuacji, gdy dłużnikiem będzie podmiot leczniczy.
Gdy strony nie określiły w umowie terminu płatności, odsetki ustawowe przysługują wierzycielowi bez wezwania, po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia do dnia zapłaty ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Jednocześnie ustalono, iż za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego uważany jest dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku, potwierdzający dostawę towaru lub wykonanie usługi ale nie wcześniejszy niż dzień doręczenia wezwania. Co stanowi istotne novum, wezwanie nie będzie musiało następować koniecznie w formie pisemnej. Jeśli strony przewidziały w umowie dopuszczalność składania oświadczeń woli w formie elektronicznej – wierzyciel będzie mógł posłużyć się wezwaniem w formie elektronicznej.
W nowej regulacji pozostawiono wierzycielom uprawnienie do naliczania dłużnikowi odsetek w wysokości tzw. odsetek podatkowych, w sytuacji, gdy dłużnik nie płaci należności w terminie określonym w umowie albo w wezwaniu (gdy termin zapłaty nie wynika z umowy). Należy jednak nadmienić, iż obecnie (po obniżce na początku lutego 2013 roku) stopa odsetek od zaległości podatkowych w stosunku rocznym wynosi 12,5 %, a zatem jest niższa niż stopa odsetek ustawowych (13 %).
Nowa regulacja za dyrektywą Parlamentu i Rady 2011/7/UE wprowadza również ograniczenia w stosowaniu długich terminów zapłaty. Zgodnie z projektem, termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonania usługi. Strony będą mogły ustalić w umowie termin dłuższy, jeżeli nie będzie to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela tj. ustalanie dłuższego terminu zapłaty niż 60 dni nie będzie sprzeczne ze społeczno – gospodarczym celem umowy i zasadami współżycia społecznego oraz będzie obiektywnie uzasadnione, biorąc pod uwagę właściwość towaru lub usługi. Jeśli powyższe przesłanki nie zostaną spełnione, a strony mimo to ustalą termin zapłaty dłuższy niż 60 dni, wierzycielowi, który spełni swoje świadczenie będą przysługiwać odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek od zaległości podatkowych.
W odniesieniu do transakcji handlowych, gdzie dłużnikiem jest organ publiczny, termin zapłaty nie może być ustalony na dłuższy niż 30 dni. Uzasadnieniem takiego zróżnicowania sytuacji dłużników jest przede wszystkim fakt korzystania przez podmioty publiczne z bardziej trwałych źródeł dochodów. Jeżeli będzie to obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, strony mogą w umowie określić dłuższy termin aniżeli 30 dni – nieprzekraczający jednak 60 dni. Ustalenie w umowie dłuższych terminów traktowane będzie jako opóźnienie w zapłacie, a wierzycielowi, który spełni swoje świadczenie przysługiwać będą odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek podatkowych.
Charakter dyscyplinujący ma mieć również ograniczenie czasu na zbadanie przedmiotu umowy. Zgodnie z nową regulacją, jeśli strony przewidziały w umowie procedurę zbadania towaru lub usługi celem potwierdzenia zgodności towaru lub usługi z umową, czas trwania takiej procedury nie powinien być wydłużany ponad konieczność wynikającą z właściwości danego towaru lub usługi i nie może przekraczać 30 dni.
Istotne dla wierzycieli novum to również wprowadzenie rekompensaty, której wierzyciel może domagać się od dłużnika bez wezwania od dnia, w którym uprawniony jest do naliczania odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie należności wynikającej z umowy. Przepisy wprowadzające "stałą rekompensatę" mają zapewnić wierzycielom zwrot kosztów, które ponieśli przy dochodzeniu należnej mu od dłużnika kwoty. Rekompensata ma być równa kwocie stanowiącej równowartość w złotych 40 EURO. Jeżeli koszty odzyskiwania należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie transakcji handlowej przekroczą kwotę stałej rekompensaty, wierzycielowi przysługiwać będzie zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, pomniejszonych o tę kwotę.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że jeśli w umowie zastrzeżono, że spełnienie świadczenia następować będzie częściami, uprawnienie do stałej rekompensaty lub zwrotu kosztów odzyskiwania należności przysługuje odrębnie do niezapłaconej części (np. oddzielnie dla każdej nieopłaconej faktury). Ułatwieniem dla wierzycieli ma być również poszerzenie katalogu kwot, których wierzyciel może dochodzić w postępowaniu nakazowym o kwotę tzw. stałej rekompensaty oraz zwrotu wszelkich dalszych kosztów odzyskiwania należności. Druga z kategorii kosztów może być dochodzona w postępowaniu nakazowym na podstawie dokumentów potwierdzających ich poniesienie.
Wykorzystanie mechanizmów wprowadzanych ustawą (zarówno tych funkcjonujących już w obecnie obowiązującej regulacji jak i tych nowych) stanowi jedynie uprawnienie wierzyciela a nie jego obowiązek, przy czym możliwości zastosowania tych mechanizmów nie można umownie wyłączyć pod rygorem nieważności takiego postanowienia umownego. Skorzystanie z nowych uprawnień, w tym domaganie się od dłużników kwoty "stałej rekompensaty" i dalszych kosztów odzyskiwania należności będzie możliwe w odniesieniu do transakcji handlowych zawartych po dniu wejścia w życie nowej regulacji.
AUTOR: Magdalena Grądzka, prawnik w Kancelarii prawnej MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
*Uzasadnienie projektu ustawy dostępne pod adresem:
https://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/druk.xsp?documentId=D31B8F2B51A85FF5C1257ADA004D4169.
Uzasadnienie poprawek do projektu ustawy uchwalonych w dniu 21 lutego 2012 roku przez Senat RP dostępne pod adresem:
http:/www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/senatuchwaly/690/plik/296.pdf
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
