Kodeks cywilny wzbogacił się o instytucję służebności przesyłu
[05.05.2009] "Prawo przesyłu" jest odpowiedzią na potrzeby przedsiębiorstw wykorzystujących do dostarczania swojego produktu lub świadczenia usług urządzenia sieciowe.
Część tych urządzeń musi przebiegać przez nieruchomości należące do odbiorców tych produktów lub usług, a nawet przez nieruchomości osób trzecich. Dotychczasowe uregulowania kodeksu cywilnego nie dawały jasnej odpowiedzi na pytanie, kto jest właścicielem takich urządzeń wzniesionych na gruncie nienależącym do przedsiębiorstwa sieciowego. Nie pozwalały również na zagwarantowanie trwałego tytułu prawnego do korzystania z takiego gruntu w celu wybudowania i eksploatowania na nim urządzeń sieciowych.
Nowelizacja kodeksu to krok w dobrym kierunku.
Zmiany wprowadzone do art. 49 Kodeksu cywilnego (DzU z 2008 r. nr 116, poz. 731), które obowiązują od 3 sierpnia 2008 roku potwierdzają, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Jednak osoba, która poniosła koszty budowy tych urządzeń i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem; chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.
Urządzeniami do doprowadzania lub odprowadzania są np. rurociągi, czy kable służące do przesyłu prądu. Orzecznictwo sądowe opowiada się za szerokim rozumieniem tego pojęcia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 czerwca 2004 r.- II CK 259/2003 – wskazał, że stacja trafo składająca się z instalacji energetycznych oraz budynku, bez którego te instalacje nie mogłyby prawidłowo funkcjonować, jest urządzeniem służącym do doprowadzania prądu w rozumieniu art. 49 k.c. Orzecznictwo uznało także za urządzenia, o których mowa w art. 49 k.c., studnie, z których przedsiębiorstwo wodociągowe pobiera wodę wprowadzaną do wodociągu (wyrok SN z 16 lutego 2005 r., IV CK 512/04), a nawet wszelkie budynki i urządzenia takiego przedsiębiorstwa (wyrok WSA w Warszawie z 10 czerwca 2005 r., I SA/Wa 643/04).
Służebności przesyłu.
Zgodnie z art. 3051 k.c. nieruchomość będzie można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować urządzenia lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. Wszystko to zgodnie z prawem mówiącym o tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (czyli w tym wypadku mamy do czynienia ze "służebnością przesyłu").
Ustawodawca przewiduje nadto, iż ustanowienie takiej służebności będzie możliwe nawet wbrew woli właściciela nieruchomości, jeżeli jej ustanowienie będzie konieczne do prawidłowego korzystania z urządzeń – art. 3052 k.c. Kodeks nie wskazuje przy tym, czy służebnością przesyłu będzie można obciążyć tylko nieruchomość, na której zlokalizowane są lub będą urządzenia, czy też inne nieruchomości, jeśli używanie ich będzie konieczne do prawidłowego korzystania z urządzeń.
Ponadto, treść art. 3053 § 3 k.c., nakazuje usunięcie, po wygaśnięciu służebności, urządzeń utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli natomiast powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.
Odrębna umowa.
Wobec powyższego do przeniesienia własności urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., wymagana jest odrębna umowa między właścicielem urządzeń a przedsiębiorstwem lub inną osobą, która może być zainteresowana ich nabyciem. Pozwoli to na obrót majątkiem sieciowym, ustanawianie na nim zabezpieczeń rzeczowych lub oddawaniem w leasing.
W każdym konkretnym stosunku prawnym zakres ustanawianej służebności przesyłu musi zostać doprecyzowana w treści zawieranej umowy (lub w sentencji orzeczenia sądowego). Doprecyzowanie będzie natomiast polegało ma dokładnym określeniu rodzaju urządzeń przesyłowych. W tym celu należy posiłkować się ogólną normą wyrażoną w art. 49 § 1 k.c., która obejmuje swym wyliczeniem przykładowe urządzenia służące doprowadzaniu (i odprowadzaniu) wszelkiego rodzaju "mediów".
